====== De Heilige Geest ======

==== 1. Welke dingen worden in de Schrift 'geest' genoemd? ====

Soms geschapen dingen, soms de Schepper. Er is dus sprake van tweeërlei geest: geschapen en ongeschapen, al komt het woord 'geest' meer toe aan de Schepper dan aan de geschapen dingen.

Als deze naam toegeschreven wordt aan iets schepselmatigs, dan wordt het op twee manieren gebruikt: de ene keer ziet het op een wezen, de andere keer op een hoedanigheid.

Ter aanduiding van een geschapen wezen gebruikt de Schrift deze naam:

  - lichamelijk: bij wijze van gelijkenis, zoals in Johannes 3:8: "de geest", dat is hier: de wind, "waait waarheen hij wil".
  - geestelijk: ter aanduiding van de ziel, zoals in Psalm 31:6: "in Uw hand beveel ik mijn geest", dat is: mijn ziel. Of zoals in Handelingen 7:59: Here Jezus, ontvang mijn geest".
  - ter aanduiding van de engelen, zowel de goede (die in Hebreeën 1:14 gedienstige geesten worden genoemd) als de kwade (zoals in Lucas 11:26: "de onreine geest neemt zeven andere geesten met hem, bozer dan hijzelf is").

Als de naam 'geest' ziet op een hoedanigheid, betreft het:

  - een waan en genegenheid, zoals in Matteüs 5:3: "Zalig de armen van geest, want hunner is het Koninkrijk der hemelen."
  - een inblazing en beweging van het gemoed, zowel een goede, die van de goede Geest van God komt, als een kwade, die door een kwade en onreine geest en ook door onze kwade wil verwekt wordt. Een voorbeeld vinden we in 2 Koningen 2:9, als Elisa zegt: "Zo moge dan een dubbel deel van uw geest op mij zijn." En in Numeri 11:17, als God tot Mozes zegt: "Dan zal Ik nederdalen en daar met u spreken en een deel van de Geest die op u is, nemen en op hen leggen, opdat zij met u de last van het volk dragen, en gij die niet alleen behoeft te dragen."
  - een instorting van een gave: de geest van wijsheid((*Jesaja 11:2 *Efeziërs 1:17)) ziet op de gave van de wijsheid die wordt ingestort door de Heilige Geest, de geest van zachtmoedigheid op de zachtmoedigheid die de Heilige Geest in de harten van de gelovigen instort,((*Galaten 6:1)) en zo is er ook de geest van het geloof((*2 Korintiërs 4:13)) en de geest van de liefde((*2 Timoteüs 1:7)). Daarentegen worden zonden en gebreken aangeduid als de geest van de gierigheid, de geest van de zwijmeling,((*Jesaja 19:14)) de geest van de dronkenschap, de geest van de slaap,((*Jesaja 29:10)) en de geest van de hoererij((*Hosea 4:12)).
  - alle gaven van de Heilige Geest, en dan vooral de gaven die in het begin van de evangelieprediking aan de gelovigen werden meegedeeld tot bevestiging van de hemelse leer.((*2 Korintiërs 11:4))
  - het tegenovergestelde van het vlees of van de letter.

==== 2. Wat betekent dan de 'geest' die gesteld wordt tegenover het vlees? ====

De genade van de wedergeboorte, dat wil zeggen: al wat in de mens (in het verstand, in de wil of in de gevoelens en genegenheden) herboren en vernieuwd is door de Heilige Geest. Galaten 5:17 zegt: "het begeren van het vlees gaat in tegen de Geest en dat van de Geest tegen het vlees". En het vlees, gesteld tegenover de geest, betekent dan de verdorven natuur van de mens, en daarmee de gehele mens zoals hij van nature geboren wordt, naar luidt van de woorden in Genesis 6:3: "Mijn Geest zal niet altoos in de mens blijven, nu zij zich misgaan hebben; hij is vlees". Vlees is al wat in ons nog niet herboren is, namelijk onze neiging tot zonde of onze vleselijke hoedanigheid,((*Johannes 3:6)) die tegen de Geest worstelt, en wel zó, dat één en dezelfde gelovige mens zo lang hij hier leeft vleselijk én geestelijk genoemd kan worden, zoals Paulus met zijn voorbeeld leert.((*Romeinen 7:14,15))

==== 3. En als het woord 'geest' tegenover de letter gesteld wordt, wat betekent het dan? ====

Een machtige en krachtige werking van de Heilige Geest, die de gerechtigheid van Christus en daarmee de wet van God in onze harten schrijft, en onze harten buigt en stuurt zodat wij Hem gehoorzamen, zoals blijkt uit 2 Korintiërs 3:6: "de letter doodt, maar de Geest maakt levend.​​​" Dat wil zeggen: de blote wet, buiten Christus om gezien, doodt zonder het werk en de kracht van de Heilige Geest, door de verdorvenheid van onze natuur. Maar het evangelie maakt levend door de Geest van Christus, die daarbij gevoegd is. Paulus noemt soms ook een letter het uiterlijke teken in de godsdiensten, onderscheiden en afgezonderd van het einde van die tekens, of van de kracht, of van de waarheid, die hij de Geest noemt, zoals in Romeinen 2:27. Wie onder de naam letter de letterlijke zin en onder de Geest de geestelijke zin verstaat, die dwaalt zeer.

==== 4. Maar als het de Schepper zelf toegeschreven wordt, op hoeveel verschillende manieren wordt het dan gebruikt? ====

Op twee manieren:

  - Soms wezenlijk:
      - in het algemeen van de gehele Drie-eenheid, zoals in Johannes 4:24: "God is geest".
      - in het bijzonder voor de goddelijke natuur van Christus, of de macht en de krachtige werking van de godheid in de aangenomen mensheid,((*Matteüs 12:2-8)) zoals in Romeinen 1:3-4: "aangaande zijn Zoon, gesproten uit het geslacht van David naar het vlees, naar de geest der heiligheid door zijn opstanding uit de doden verklaard Gods Zoon te zijn in kracht", en in 1 Petrus 3:18-19: “Hij, die gedood is naar het vlees, maar levend gemaakt naar de geest, in welke Hij ook heengegaan is en gepredikt heeft aan de geesten in de gevangenis”.Zo ook in Hebreeën 9:14: “Christus, die door de eeuwige Geest Zichzelf als een smetteloos offer aan God gebracht heeft” en in 1 Timoteüs 3:16: Hij "is gerechtvaardigd door de Geest".
  - Soms persoonlijk.

==== 5. Wanneer wordt het woord 'geest' persoonlijk gebruikt? ====

Als het gebruikt wordt voor de derde Persoon in de Godheid, die tegelijk met de Vader en de Zoon van hetzelfde wezen en van dezelfde godheid is. Zoals in Matteüs 28:19: “doopt hen in de naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes”.

==== 6. Maar waarom wordt die derde Persoon Geest genoemd? ====

  - Omdat Hij met de Vader en de Zoon de wezenlijke en werkende kracht is, die een eigen zelfstandigheid heeft en van beide gelijkelijk uitgaat en als geblazen is.
  - In overdrachtelijke zin, ter aanduiding van het effect of volbrachte werk.
  - Omdat Hij blaast waar Hij wil.((*Johannes 3:8))
  - Omdat Hij in de harten van de gelovigen geestelijke bewegingen verwekt en hun harten reinigt en levendmaakt, wat ook de bijnaam 'heilig' te kennen geeft. Hij is niet geheiligd maar heiligmakend of heiligmaker bij uitstek, zoals de Vader Schepper genoemd wordt en de Zoon Verlosser, vanwege zijn bijzondere werking in ons, die heiligmaking genoemd wordt.((*1 Petrus 1:2))

==== 7. Hoe bewijst u dat de Heilige Geest God is? ====

Dat bewijs ik uit:

  - de uitspraken van de Schrift;
  - de toeschrijving van goddelijke eigenschappen;
  - de werken of daden, die God alleen toekomen;
  - de godsdienst en eer die Hem door de gelovige gedaan wordt.
  - de straf waarmee zij gestraft worden die tegen de Heilige Geest zondigen.

//Noem enkele uitspraken van de Schrift waarmee u bewijst dat de Heilige Geest God is.//

De woorden waarvan de profeten zij zeggen dat de God der heerscharen ze gesproken heeft, schrijven de apostelen toe aan de Heilige Geest. Als we in Jesaja 6:9 lezen dat God de Heere (Jehova) tot Jesaja gezegd heeft: "Ga, zeg tot dit volk: Hoort aldoor - maar verstaat niet", dan schrijft de apostel dit in Handelingen 28:25 aan de Heilige Geest toe. Daarna, in Handelingen 5:3,4, zegt Petrus tot Ananias: "Waarom heeft de satan uw hart vervuld om de heilige Geest te bedriegen", en meteen daarna: "Gij hebt niet tegen mensen gelogen, maar tegen God." Maar de Geest wordt ook uitdrukkelijk God genoemd, en Hem wordt een tempel toegeschreven, wat alleen aan God toekomt.((*1 Korintiërs 12:4,5)) Bovendien wordt Hij naast God ook Heere genoemd.((*1 Korintiërs 3:16,17 *1 Korintiërs 6:19,20 *2 Korintiërs 6:16))

//Noem enkele getuigenissen waarin de Heilige Geest eigenschappen worden toegeschreven die God alleen toekomen.//

In Genesis 1:2 wordt gezegd dat de Geest van God meteen al in het begin van de schepping over de wateren zweefde. Hij is dan ook eeuwig.((*Hebreeën 9:14)) Van Hem wordt gezegd dat Hij alomtegenwoordig is en onmetelijk. Psalm 139:7: “Waarheen zou ik gaan voor uw Geest, waarheen vlieden voor uw aangezicht?” Wijsheid 1:7: "De Geest des Heeren vervult de aarde." Daarom hanteert Basilius in zijn boek over de Heilige Geest tegenover de bestrijders van de Geest dit bewijs: "Een ieder schepsel heeft een bepaald en beschreven wezen. De Heilige Geest heeft geen bepaald wezen. Daarom is hij geen schepsel, maar God." In Johannes 16:13 wordt Hij alwetend genoemd: de Geest der waarheid zal "u de weg wijzen tot de volle waarheid". Zo ook in 1 Korintiërs 2:10: "De Geest doorzoekt alle dingen, zelfs de diepten Gods". En hij wordt ook almachtig genoemd.((*Jesaja 24:13))

//Bewijs de godheid van de Heilige Geest uit de werken////.//

Hem worden toegeschreven de werken die de enige God alleen toekomen, zoals de schepping, instandhouding en levendmaking. Job 33:4 zegt: “De Geest Gods heeft mij gemaakt, en de adem des Almachtigen doet mij leven.”En Psalm 33:6: "Door het Woord van de HEERE is de hemel gemaakt, door de Geest van Zijn mond heel hun legermacht​​​​" (HSV).

Zijn godheid blijkt ook uit Zijn inwoning in de harten van de gelovigen als in een tempel: uit de wedergeboorte, rechtvaardigmaking, heiligmaking, waarheid, genade en al het goede dat men maar bedenken kan. In 1 Korintiërs 12:11 heet het immers: "Dit alles werkt één en dezelfde Geest".

//Hoe bewijst u dat Hij God is uit de dienst en de eer die aam Hem gedaan wordt?//

  - Omdat aan Hem geloof en aanroeping toegeschreven wordt, want wij worden gedoopt in de Heilige Geest, zoals wij ook gedoopt worden in de Vader en de Zoon,((*Matteüs 28:19)) en Zijn naam wordt over ons aangeroepen, evenals de Naam van de Vader en de Zoon.
  - Wij belijden in de artikelen van het geloof dat wij geloven in de Heilige Geest.
  - Omdat zelfs de engelen en serafim de Heilige Geest aanbidden.((*Jesaja 6:3))
  - De apostelen roepen Hem aan.((*Handelingen 13:2-3 *2 Korintiërs 13:13 *Openbaring 1:4))

//Hoe bewijst u dat Hij God is uit de straf waarmee degenen gestraft worden die zondigen tegen de Heilige Geest?//

De lastering in en tegen Hem begaan wordt niet vergeven.((*Matteüs 12:31)) Want Christus zegt in Marcus 3:29: "Wie gelasterd heeft tegen de heilige Geest, heeft geen vergeving in eeuwigheid, maar staat schuldig aan eeuwige zonde."

==== 8. Hoe bewijst u dat de Heilige Geest een zelfstandig Persoon in God is, van de Vader en de Zoon onderscheiden? ====

  - Uit de artikelen van het geloof. Want als wij in het begin zeggen: "Ik geloof in God", dan voegen wij daar meteen aan toe: "de Vader", "de Zoon" en "de Heilige Geest". Zoals wij belijden dat de Heilige Geest God is, zo bekennen wij Hem te zijn de derde Persoon in de Godheid, niet door trappen en graden maar naar het vervolg en de orde.???
  - In de doop van Jezus Christus wordt de stem van de Vader uit de hemel gehoord. Christus staat daar om door Johannes de Doper gedoopt te worden, maar de Heilige Geest daalt neer in de gedaante van een duif en rust op Christus.((*Matteüs 3:16,17)) Ook onderscheidt Christus Zelf de Heilige Geest van Hem en van de Vader, als Hij in Johannes 14:16 zegt: "Hij zal u een andere Trooster geven", waarbij een ander in persoon niet wat anders hoeft te zijn qua wezen. En in Johannes 15:26 spreekt Hij van de Trooster, "die Ik u zenden zal van de Vader, de Geest der Waarheid". Ook wordt aan de Heilige Geest een stem toegeschreven, en een welbehagen, alsook een vrije wil, en een bijzondere verschijning in een lichamelijke gedaante, met eigenschappen van een persoon die waarlijk bij Hemzelf bestaan. En 1 Johannes 5:7 zegt: "Drie zijn er, die getuigen in de hemel: de Vader, het Woord, en de heilige Geest; en deze drie zijn één."

==== 9. Wat is dan de Heilige Geest? ====

Hij is de derde Persoon van de enige Drie-eenheid, eeuwig, van één wezen met de Vader en de Zoon, en van beide gelijkelijk en onderscheidenlijk uitgaand, een Schepper en Behouder tegelijk met de Vader en de Zoon, die in de harten van de uitverkorenen gevonden wordt. Zodat Hij die heiligt met de Vader en de Zoon tegelijk en eenpaarlijk aangebeden moet worden. Deze zending is geheel en al krachtig werkend en niet een zending van Zijn wezen, dat immers onmetelijk is, als de ware Godheid zelf zijnde, van plaats niet veranderd, en is als God ook niet op één plaats, maar overal aanwezig (Galaten 4:6).

==== 10. Hoe bewijst u dat de Heilige Geest uitgaat van de Vader? ====

Johannes 15:26 zegt: "die van de Vader uitgaat". En Matteüs 10:20: "Gij zijt het niet, die spreekt, doch het is de Geest uws Vaders, die in u spreekt".

==== 11. Hoe bewijst u dat de Heilige Geest uitgaat van de Zoon? ====

In Johannes 14:26 en 15:26 wordt gezegd dat Hij gezonden en gegeven wordt, niet alleen door de Vader, maar ook door de Zoon. En in Johannes 16:14 dat Hij alles van Christus ontvangt: “Hij zal Mij verheerlijken, want Hij zal het uit het mijne nemen en het u verkondigen.”. In Romeinen 8:9 heet Hij de Geest van de Vader en van de Zoon. En ook in Galaten 4:6 wordt Hij de Geest van de Zoon genoemd. Hij is dus waarachtig God, die uitgaat van een en dezelfde godheid, zowel van de Vader als van de Zoon, en van de Vader en de Zoon onderscheiden. Bovendien heeft Christus de Heilige Geest, zo zegt Augustinus, door het opblazen gegeven, opdat Hij zou betonen dat Hij ook van Hem uitgaat.((*Johannes 20:22))

//Tegenwerping: //Christus zegt dat de Geest uitgaat van de Vader, dus gaat Hij niet uit van de Zoon. \\ //Antwoord: //Christus sluit zichzelf daar niet buiten, zodat dit daaruit niet afgeleid kan worden.

//Tegenwerping: //Als God de Heilige Geest één is, kan Hij ook maar één beginsel hebben, en daarmee alleen van de Vader uitgaan. \\ //Antwoord: //Dit is een zeer slecht argument, omdat het blazen van de Vader en van de Zoon, waardoor de Heilige Geest van beiden uitgaat, één en hetzelfde is.

==== 12. Wat zijn de eigenschappen waardoor de Personen van elkaar onderscheiden zijn? ====

  - De niet-geboorte of vaderlijkheid is een onmededeelbare eigenschap van de eerste Persson van de Drie-eenheid, waardoor het komt dat de Vader van niemand is dan van Zichzelf; niet gemaakt, niet geboren, maar Hij baart de Zoon van eeuwigheid.
  - De geboorte of Zoonwording, genomen in een lijdelijke zin, waardoor de Zoon ontvangt en in Zich heeft Zijn gehele wezen van de Vader.
  - Het uitgaan, mede in de lijdelijke zin genomen, waardoor de Heilige Geest van eeuwigheid hetzelfde en gehele wezen ontvangt van de Vader en de Zoon, en heeft het helemaal in zich.

==== 13. Hoe worden deze eigenschappen anders genoemd? ====

Ze worden werken van de Drie-eenheid tot de dingen die binnen zijn genoemd. Want zij geschieden in en binnen het wezen zelf, zonder enig aanzien van de schepselen, op een ondoorgrondelijke manier. Zij worden ook gedeelde werken genoemd, of onderscheiden en onmededeelbare werken. Want de vaderlijkheid komt de Vader alleen toe, de Zoonwording alleen de Zoon en het uitgaan alleen de Heilige Geest.

==== 14. Wat verstaat u onder werken van de Godheid die buiten zijn? ====

De werken die ten aanzien van de schepselen door de gehele Godheid gedaan worden, of die de drie Personen gelijkelijk werken in de werken van de schepping en de verlossing. Deze werken worden ongedeelde werken genoemd, want zij zijn de drie Personen gemeen. Regel is dus, dat de werken der Drie-eenheid tot de dingen die buiten zijn, ongedeeld zijn. Denk aan Genesis 1:26: "Laat Ons mensen maken naar ons beeld," en aan Johannes 5:17-19: Wat de Vader "doet, dat doet ook de Zoon evenzo" (met uitzondering van de onderscheiden eigenschappen van de Personen).((*1 Korintiërs 15:57 *Romeinen 11:36)) Zo is ook de vleeswording een werk van de gehele Drie-eenheid ten aanzien van de volbrenging van het werk, gelet op het effect of het volbrachte werk, ook al is alleen de Zoon vlees geworden.

==== 15. Welke namen worden in de Schrift aan de Heilige Geest toegeschreven? ====

Hij wordt Trooster genoemd, dat is: advocaat of voorspraak.((*Johannes 14:16 *Johannes 15:26 *Johannes 6:7)) Niet ter aanduiding van middelaarschap, verlossing of verzoening tussen God en mensen, want alleen Christus is in die zin onze Middelaar. Maar de Heilige Geest wordt zo genoemd ten aanzien van de vertroosting, doordat Hij de gebeden voortbrengt, de benauwden vertroost, de waarheid leert en onuitsprekelijke verzuchtingen in ons baart, waarvan Paulus spreekt in Romeinen 8:25,26.((*Galaten 4:6)) Hij wordt de Geest der waarheid genoemd,((*Johannes 14:17)) omdat Hij de waarheid krachtig leert. En de Geest der aanneming tot zonen, omdat Hij in onze harten de aanneming tot kinderen van God verzegelt.((*Romeinen 8:15)) Ook de Geest der heiligmaking, of de Heilige Geest, niet zozeer ten aanzien van Zijn wezen, als wel om Zijn werking.((*Romeinen 1:4))

==== 16. Wat zijn de werken van de Heilige Geest? ====

  - In het algemeen: bekwamen, onderhouden, besturen en regeren. In het bijzonder: getuigenis geven van Christus.
  - Het leiden van de uitverkorenen in alle waarheid.((*Johannes 16:13)). Daartoe vernieuwt Hij het verstand van de gelovigen. In Titus 3:5 heet het: Hij heeft "ons gered door het bad der wedergeboorte en der vernieuwing door de heilige Geest". Dat brengt Hij teweeg wanneer Hij ons verstand verlicht met de ware kennis van Christus, het geloof in Christus in ons schept door het gehoor van het Evangelie, de nieuwheid van leven in ons voortbrengt, ons inlijft in Christus, en ons Christus en al Zijn gaven en schatten toe-eigent.
  - Het verzegelen van Gods beloften. In Efeziërs 1:13 wordt Hij zelf een Zegel genoemd, en in 2 Korintiërs 1:22 een Pand der zaligheid en het Pand van onze erfenis, omdat Hij in onze harten de zekerheid van onze toekomende erfenis met Zijn getuigenis vastmaakt, versterkt en verzegelt.

==== 17. Welke bijnamen worden in de Schrift aan de Heilige Geest toegeschreven? ====

  - In Lucas 11:19-20 wordt Hij Gods vinger genoemd: “Indien Ik door Beëlzebul de boze geesten uitdrijf, door wie doen uw zonen het dan? Daarom zullen zij rechters over u zijn. Maar indien Ik door de vinger Gods de boze geesten uitdrijf, dan is het Koninkrijk Gods over u gekomen.” Dit wil zeggen dat de Heere door de Heilige Geest Zijn kracht vertoont.((*Exodus 8:17))
  - Water, in Johannes 3:5: "Tenzij iemand geboren wordt uit water en Geest, kan hij het Koninkrijk Gods niet binnengaan", en in Johannes 7:38: “Wie in Mij gelooft, gelijk de Schrift zegt, stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien.”Dat heeft Hij gezegd van de Geest, omdat deze ons verkoelt, onze geestelijke dorst lest,((*Johannes 4:12)) en ons besproeit, daar wij van alle levenssap beroofd zijn. Hij maakt ons vruchtbaar, wast de vuiligheden van onze harten af en wordt op de gelovigen als water uitgestort, zoals gezegd wordt in Joël 2:28: Ik zal mijn Geest "uitstorten op al wat leeft".((*Jesaja 44:3))
  - Vuur, zoals in Matteüs 3:11: "Hij, die na mij komt, (…) zal u dopen met de heilige Geest en met vuur”. Dit ziet op de werking van de Geest, die de vuiligheden wegbrandt en ons aansteekt tot de vreze van God en de liefde, om zowel God als onze naasten te beminnen. En zo zijn er nog wel meer van Zijn werkingen aan het vuur gelijk.
  - Het zaad, in 1 Johannes 3:9: "Een ieder, die uit God geboren is, doet geen zonde; want het zaad (Gods) blijft in hem". Omdat de gelovigen door Zijn kracht als door het zaad vernieuwd worden en tot nieuwe mensen geschapen worden, opdat ze, aan de zonden gestorven, voor God leven.
  - De zalving((*1 Johannes 2:27)) en vreugdeolie((*Psalm 45:8)), welke betekenis genomen is van de gewoonten van zalving, die in de Wet gebruikt werden om te kennen te geven de goede beleiding??? van de gaven van de Geest, en de geestelijke goedheid en lieflijkheid.

==== 18. Woont de Heilige Geest alleen naar Zijn gaven in de gelovigen, of ook naar Zijn wezen? ====

Ook naar Zijn wezen. Niet uitgestrekt of als een deel van het wezen van ieder ding, zoals de manicheeën en geestdrijvers gedroomd hebben, maar inwendig gestrekt, in zoverre Hij overal aanwezig is, als God, en uit kracht van Zijn tegenwoordigheid. Romeinen 8:11 spreekt van Christus' Geest "die in u woont". En in Johannes 14:23 zegt Christus: "Wij zullen tot hem komen en bij hem wonen.”Want Hij geeft Zijn gaven niet op zo'n manier dat Hij Zelf elders is, maar Hij is met Zijn gaven bij Zijn kerk en gemeente, en bij een ieder bijzonder uitverkorene, die Hij van binnen en van buiten regeert en levend maakt. Zo blijkt wel uit 1 Korintiërs 6:19: "Of weet gij niet, dat uw lichaam een tempel is van de Heilige Geest, die in u woont", en ook uit 2 Korintiërs 13:13: "Degemeenschap des heiligen Geestes zij met u allen.”

==== 19. Welke dingen strijden tegen deze leer? ====

De ketterijen van de Geestbestrijders, die met voorbedachten rade de Heilige Geest hebben bestreden, zoals:

  - Samosatenus, die zei dat de Heilige Geest een onpersoonlijke kracht van God was en alleen een werking van God in de harten van de mensen.
  - Macedonius, die zei dat de Heilige Geest geen Heer was, maar een knecht en dienaar; geen schepper, maar een schepsel; en dat de naam Geest alleen ziet op de nieuwe bewegingen die God in de wedergeboorte verwekt. Hiertoe misbruikte hij een Schriftplaats als Psalm 51:12: “Schep mij een rein hart, o God, en vernieuw in mijn binnenste een vaste geest”, waar de naam geest voor de geschapen gaven gebruikt wordt.
  - Servetus, die verzon dat de Heilige Geest niet anders was dan een kracht van God, die in alle dingen is ingestort zodat zij bewogen en versterkt worden; wat de naturalisten de natuur noemen.
  - De nieuwere Griekse schrijvers, die het uitgaan van de Geest van de Zoon ontkenden.
  - Campanus en sommige wederdopers, die geroepen hebben dat de Heilige Geest er pas geweest is na de verheerlijking van Christus. Hiertoe misbruikten zij het getuigenis van Johannes 7:39: "De Geest was er nog niet, omdat Jezus nog niet verheerlijkt was.”Want het is duidelijk dat de evangelist hier niet spreekt van de Persoon van de Geest, maar van Zijn wonderlijke gaven, die op de Pinksterdag op de apostelen zijn uitgestort, zoals daarvan ook sprake is in de uitspraak van de discipelen van Johannes in Handelingen 19:2: “Wij hebben zelfs niet gehoord, dat er een heilige Geest is.”
  - Zij die loochenen dat Hij door één en hetzelfde geloof en door één en dezelfde aanroeping mét de Vader en de Zoon moet worden aangebeden.