====== De slechte engelen of duivelen ======

==== 1. Zijn er ook slechte engelen? ====

Ja. Dat wordt niet alleen bewezen door de getuigenissen in de Heilige Schrift,((*Genesis 3:1 *Johannes 8:44 *1 Petrus 5:8 *1 Johannes 3:8 *Judas 1:6)) maar ook uit de ervaringen in het leven waarin we de droevige en meest vreselijke daden van de slechte engelen opmerken.

==== 2. Met welke namen worden ze aangeduid? ====

  - Vanwege hun natuur als geestelijk wezen worden ze “geesten” genoemd.((*1 Koningen 22:21 *Matteüs 8:16, Lucas 10:20))
  - Vanwege de roeping waarvoor ze allen in het begin van de schepping waren, werden ze gewoon “engelen” genoemd.((*1 Korintiërs 6:3 *2 Petrus 2:4 *Judas 1:6)) Vanwege de kennis die hun in de schepping gegeven is, worden ze //daimones// (duivels) genoemd, alsof men eigenlijk zei //daemones// (verstandige geesten) – en dat is een naam die wonderlijk goed overeenstemt met de geschiedenis van de boom der kennis van goed en kwaad. Homerus spreekt dan over //daimoniotatos//, een heel verstandig en wijs vorst.((*Deuteronomium 32:17 *Leviticus 17:7 *1 Korintiërs 10:20)) Daar komt de uitdrukking “leringen der duivelen” vandaan.((*1 Timoteüs 4:1))
  - Vanwege de verkregen eigenschappen die ze zich door hun eigen vrije wil en goeddunken op de hals gehaald hebben, worden ze boze,((*Lucas 8:2)) onzuivere en onreine geesten genoemd.((*Matteüs 10:1 *Zacharia 13:2)) Ze worden ook wel aangeduid als een leugenachtige geest of een geest van de leugen,((*1 Koningen 22:22 *Johannes 8:44)) een geest van hoererij,((*Hosea 4:12)) en een geest van verkeerdheid of verwarring.((*Jesaja 19:14)) Ook heten ze soms Belial,((*2 Korintiërs 6:15)) worden ze aangeduid als wargeesten zonder enige orde en discipline. Ze krijgen soms de naam van de grote boef die iedereen kwaad doet. En in het bijzonder heten ze boze geesten, die zich geheel en al inlaten met alles wat slecht is en zich daarin ook oefenen.((*Matteüs 6:13 *Matteüs 13:19))
  - Vanwege hun daden en alles wat ze teweeg brengen worden ze duivels genoemd, of in het enkelvoud de duivel,((*Johannes 8:44)) welke naam “lasteraar” betekent, omdat hij zonder ophouden God bij de mensen en de mensen bij God lastert, om God van de mensen en de mensen van God af te keren.((*Genesis 3:1,4,5 *Job 1:9-11 *Job 2:3)) Hij wordt ook wel satan genoemd,((*Matteüs 4:10)) wat “tegenstander” betekent, omdat hij de gezworen vijand is van God en van de mensen.((*1 Koningen 5:4 *1 Petrus 5:8)) Hij wordt ook de verzoeker genoemd,((*Marcus 1:13)) de geest //Pythonis// of de waarzeggende geest,((*Handelingen 16:16)) de vijand van God en Christus en ons,((*Lucas 10:19)) en //Apollyon//, dat is verderver.((*Openbaring 9:11)) In het algemeen spreekt de Schrift namelijk in het enkelvoud over de onreine geesten om daarmee de vorst met het vorstendom van de goddeloosheid aan te duiden, die zich stelt tegen Christus en Zijn Koninkrijk. In Matteüs 25:41 wordt gezegd dat het eeuwige vuur bereid is voor de duivel en zijn engelen. Daaruit blijkt dus dat er een hoofd en vorst is van alle onreine geesten, die zo hier en daar in de Schrift ook zelf duivels genoemd worden.
  - Ze hebben een naam naar gelang de verschillende gedaanten die ze bij verschijningen aannemen. Daarom wordt er gesproken over de grote draak,((Openbaring 12:8,9)) en gezien zijn gemeenheid en listigheid over de oude slang.
  - Vanwege de macht en hoogmoed die de satan ten toon spreidt en in het werk stelt – en dan met name tegenover de verworpenen – wordt hij ook Beëlzebub genoemd, dat wil zeggen: de vorst van de vliegen.((*2 Koningen 1:2 *Matteüs 12:24)) En ook wel de sterke,((*Matteüs 12:29)) de briesende leeuw, de overste dezer wereld,((*Johannes 12:31)) en de god dezer eeuw.((*2 Korintiërs 4:4)) Eveneens wordt er gesproken over de overste en de machten van de lucht en machthebbers van deze wereld, want de duivels heersen over de goddelozen naar hun eigen lusten. Ook worden ze over de heersers van de duisternis genoemd, want ze zijn de drijvende kracht achter alle onwetendheid ten aanzien van God, van alle verblinding, van alle schurkenstreken, van alle rampspoed en ellende, van alle slechtheid, chaos, trouweloosheid en wreedheid.((*Efeziërs 2:2 *Efeziërs 6:12 *Kolossenzen 2:15))

De naam Lucifer (morgenster) is voortgekomen uit de geheel verkeerde en ongerijmde uitleg van Jesaja 14:12. De naam die hier gebruikt wordt, wordt namelijk op een spottende manier toegeschreven aan de koning van Babel.

==== 3. Waar ligt de oorsprong van de slechte engelen? ====

Wat hun natuur en wezen betreft, zijn ze uit God door Wie zij in den beginne goed geschapen zijn; en nog worden ze door Hem in stand gehouden. Maar naar de geaardheid die ze op zich geladen hebben, zijn ze van zichzelf wat Christus van hen zei in Johannes 8:44: “Wanneer hij [dat is: de duivel] de leugen spreekt, spreekt hij naar zijn aard, want hij is een leugenaar en de vader der leugen.” Hij is in de waarheid, waarin hij geschapen was, niet staande gebleven, maar door zijn eigen vrije wil afgevallen. Vanaf het begin was hij niet ten aanzien van zichzelf, maar wel ten aanzien van de geschapen mens vanaf het begin een mensenmoordenaar – toen hij namelijk de mens aansprak in het paradijs. Daaruit is ook te begrijpen dat de engelen gezondigd hebben vóór Adam en Eva zondigden.

==== 4. Wat is de eerste zonde van de engelen geweest? ====

Sommigen denken dat het hoogmoed is geweest en wijzen daarbij op Jezus Sirach 10:14, waar te lezen is dat hovaardij het begin van de zonden is. Anderen denken aan de nijd of de jaloezie, omdat de satan het beeld van God waarnaar de mens geschapen was, hem misgunde. In het boek Wijsheid 2:24 staat namelijk: “Door de nijd [= jaloezie] van de duivel is de dood in de wereld gekomen.” Maar Christus leert in Johannes 8:44 dat het de leugen geweest is of de haat tegen de waarheid. Die waarheid is het eeuwige evangelie dat Christus in het vlees gekomen is en door Zijn genade allen nodigt tot de zaligheid. Die waarheid is ook dat de menselijke natuur boven alle engelen verhoogd is. De haat van de satan is dus gericht tegen de heerlijkheid van Christus en de gelukzaligheid van de mensen.

De eerste zonde is dus de afval en de weerspannigheid geweest waardoor de satan afvallig is geworden van God, de Schepper. Dat is dezelfde zonde die Christus de zonde tegen de Heilige Geest noemt,((*Matteüs 12:31 *1 Johannes 5:16)) omdat hij willens en wetens en met voorbedachten rade van de waarheid afgevallen is. Dat heeft hij gedaan vanwege zijn haat tegen de eeuwige waarheid, waarvan Christus spreekt: “Ik ben de Waarheid” (Johannes 14:6). En tegen Pilatus heeft Christus gezegd: “`Hiertoe ben Ik geboren en hiertoe ben Ik in de wereld gekomen, opdat Ik voor de waarheid zou getuigen” (Johannes 18:37).

Het bewijs van satans afval wordt ook geleverd door zijn voortdurende pogingen – vanaf het begin van de wereld tot aan het einde toe – om leugens en ketterijen te verspreiden tegen Christus’ godheid, tegen Zijn mensheid en tegen Zijn ambt [ als Profeet, Priester en Koning]. Zo is hij is altijd bezig om een tirannieke vervolging in te zetten tegen de waarheid van Christus.

==== 5. Is het aantal engelen die van de waarheid zijn afgevallen, erg groot? ====

Heel groot en vrijwel ontelbaar, maar het is wel een onbepaald aantal. Er staat namelijk in 2 Petrus 2:4 en Judas 1:6 dat er tegelijk veel engelen van de waarheid zijn afgevallen en daardoor in de krochten van de afgrond gestoten zijn. En in Lukas 8:30 wordt gesproken over een legioen van duivelen, die een mens bezeten hadden. In Mattheüs 12:45 wordt gesproken over een boze geest die terugkomt en dan zeven andere – dat wil zeggen: heel veel – geesten meebrengt die slechter en veel onreiner zijn dan hij. In Openbaring 12:7 lezen we dat de draak met zijn engelen tegen de goede engelen gestreden heeft. Het is dus niet zo dat wij rustig en zonder zorg kunnen blijven doorslapen en snurken.

==== 6. Welke straf is de slechte engelen opgelegd? ====

Veel en verschillende straffen.

  - Ze zijn vanuit de hemel der gelukzaligen waarin ze geschapen waren, weggestoten in de afgrond. Dat is de onderaardse plaats die ervoor bestemd is om de verworpenen eeuwig te pijnigen. In Lucas 16:23 wordt die plaats de hel((De NBG-vertaling heeft hier ‘dodenrijk’.)) en in Lucas 8:31 de afgrond genoemd, dat wil zeggen: een poel van grote diepte. Maar ze zijn ook naar het luchtruim verstoten dat zich om de aarde bevindt, een wijkplaats in het ondermaanse, waarover de apostel spreekt in Efeziërs.((*Efeziërs 2:2 *Efeziërs 6:12)) Ze zijn daar om enerzijds de vromen te oefenen in lijdzaamheid en anderzijds de goddelozen vanwege hun goddeloosheid te straffen en te kwellen. Daar zijn ze gebonden met de ketenen van de duisternis en worden ze bewaard tot aan het laatste oordeel.((*2 Petrus 2:4 *Judas 6))
  - Hun natuur is tot in het uiterste toe geschonden, verdorven en besmet, in die zin dat ze totaal niets meer hebben van oprechtheid en zuiverheid.
  - Hun wil om te zondigen is zo hardnekkig, dat ze vanwege het oordeel van God ook niet kunnen willen om zich van het kwade af te keren of zalig te worden. God heeft namelijk besloten dat degenen die zondigen tegen de Heilige Geest – dat wil zeggen: willens en wetens en uit voorbedachte rade tegen de waarheid strijden – nooit meer berouw kunnen hebben en zich kunnen bekeren.((*Hebreeën 6:4 *Hebreeën 10:26)) In 1 Johannes 3:8 lezen we: “Want de duivel zondigt van den beginne”, dat wil zeggen: voortdurend en hardnekkig.
  - Hun verstand is verduisterd, want het is beroofd van alle kennis van de waarheid. Ze weten namelijk niets meer van zichzelf, van God en van Christus Die ter zaligheid gekomen is. Ze weten ook niets meer van de omstandigheden waarin ze aanvankelijk geschapen zijn, en daarom worden ze de wereldbeheersers van de duisternis genoemd.((Efeziërs 6:12))\\ Toch is dat niet direct ingegaan, want ze hebben nog een grote kennis van zowel goddelijke als menselijke dingen – een kennis die aanvankelijk tot hun natuur hoorde. Ze hebben die kennis voor een deel uit het natuurlijke licht dat in hen is overgebleven, voor een deel uit de openbaring die door Gods goede engelen plaatsvindt, voor een deel ook vanuit hun eigen waarneming, en ten slotte voor een deel uit de effecten die merkbaar worden uit de werken die mettertijd door Gods kracht plaatsvinden. Daardoor weten ze dat Christus Gods Zoon is en dat Hij de Rechter van de wereld zal zijn.((*Matteüs 8:28 *Handelingen 16:17 *Handelingen 19:15)) Ze hebben daarbij echter geen enkel gevoel van genegenheid, liefde en vertrouwen tot Hem, maar die wetenschap is voor hen tot grote schrik voor hun verdoemenis.((*Jakobus 2:19)). Daarom worden ze //daimones//, dat wil zeggen “verstandigen” genoemd; maar met meer recht kan men hen //kakodaimones// noemen, dat wil zeggen: kenners van het kwade. Ze gebruiken hun kennis namelijk altijd om het kwade te doen, maar nooit het goede.

==== 7. Kunnen de slechte engelen van te voren dingen weten die in de toekomst gebeuren, en met zekerheid voorspellen? ====

Nee, het komt alleen aan God toe om de werkelijk toekomende dingen die uit Hem, door Hem en vanuit Zijn eigen Geest zijn, tevoren te weten, tevoren te zien en tevoren te zeggen. In Jesaja 41:23 staat namelijk: “Geeft te kennen wat in de toekomst komen zal, opdat wij weten, dat gij goden zijt.” Maar het is de schepselen wel gegeven om vooraf toekomstige dingen te voorzien die aan een ander al zijn ingegeven, die vanuit de huidige oorzaken en situaties zijn af te leiden, die al opgeschreven zijn of die vanuit bepaalde waarschijnlijkheden en ramingen kunnen worden vastgesteld.

Hierdoor kunnen de boze geesten toekomstige dingen voorspellen. Ze hebben die gegevens ergens verkregen, bijvoorbeeld door wat een godzalige profeet in vroeger tijden sprak. Of ze weten dingen waarvan ze de natuurlijke oorzaken al gereed zien, of waarvan al besloten is dat die zullen gebeuren. Het kan zaken betreffen die ze onder Gods toelating zelf zullen doen, of waarvan ze besloten hebben die aan anderen op te dringen om ze te doen. Het kan ook over dingen gaan die ze vanuit de voortekenen vermoeden of ten opzichte waarvan ze zichzelf heel lichtzinnig wijsmaken dat ze die weten. Soms weten ze het zeker, soms ook is het waarschijnlijk, maar meestal spreken ze vol leugen en bedrog en zijn ze er altijd op gericht om mensen te verleiden. Daarom moet men nooit naar die stemmen luisteren, want hoewel ze soms de waarheid spreken omdat God dat toelaat om ons te beproeven of we Hem vrezen (Deuteronomium 13:2,3) – toch spreken ze altijd met een bedrieglijk hart om de mens bij God vandaan te halen en te houden en hem naar het verderf te brengen.((*Marcus 1:34 *Handelingen 16:18))

==== 8. Hoe moet men denken over de voorspellingen van de Sibyllen en over de bijzondere goddelijke antwoorden van Bileam en Kajafas over Christus en over de verborgenheid van de zaligheid van de mensen? ====

Deze uitspraken zijn van God afkomstig en zijn hun opgedragen om te spreken,((*Numeri 24:17 *Johannes 11:50)) hoewel ze er zelf niets van begrepen of aan iets anders dachten.((*Numeri 23:5 *Numeri 24:2)) Het doel ervan is dat zowel de heidenen als de ongelovige Joden door getuigenissen van hun eigen mensen overtuigd zouden worden en niet te verontschuldigen zouden zijn. Daarom zijn er profetische uitspraken in te horen, omdat ze met de goddelijke antwoorden van de profeten overeenkomen.

==== 9. Kunnen de boze geesten de gedachten van ons hart weten? ====

Zij weten ze niet zeker en ook niet vanuit zichzelf, maar wel – al is ook dit alleen maar waarschijnlijk – door ons spreken, onze manier van doen en andere zichtbare tekenen, die allemaal voortkomen uit onze inwendige gevoelens en hartstochten, zoals haat, boosheid en ingewortelde begeerte. Ze letten daar scherp op, en als ze er weet van hebben, porren ze de mensen op om dit of dat te doen. Ambrosius zegt in het eerste hoofdstuk van zijn boek tegen de Romeinen dat de duivel zich vermengt met onze gedachten. Maar dat geven de scholastische theologen niet zomaar toe. Daarom zegt Petrus heel terecht: " Wordt nuchter en waakzaam. Uw tegenpartij, de duivel, gaat rond als een brullende leeuw, zoekende wie hij zal verslinden" (1 Petrus 5:8).

==== 10. Wat gevoelt u van de macht die duivels bezitten? ====

Ze hebben grote macht, want de satan wordt vergeleken met een de snelle slang((Bucanus spreekt over een walvis; zowel de SV als de NBG spreken over de Leviathan, de langwemelende OF snelle slang.)), een gewapend man((*Matteüs 12:29)), een brullende leeuw((81 Petrus 5:8)). Aan hem wordt ook grote macht en heerschappij in de lucht toegeschreven.((*Efeziërs 6:12)). Maar toch is hij daarin niet helemaal vrij, maar uiteindelijk aan bepaalde grenzen gebonden. De duivels kunnen dus niet meer dan God hun toestaat en wil, en voor zover Hij weet dat het tot zaligheid van Zijn kinderen dient en Zijn eer verbreidt.((*Exodus 8:18,19 *1 Koningen 22:20-23 *Job 1:12 *Job 2:6 *Matteüs 8:31 *Lucas 8:31 *Efeziërs 2:2 *2 Timotheüs 2:26 *Openbaring 20:7))

Voor zo dikwijls als God het toelaat, strekt de macht van de satan zich uit tot uitwendige dingen. Zo kan hij zijn grote invloed uitoefenen op alle ondermaanse lichamen en op verschillende manieren daarop inwerken.((*Job 1:12-19)) Illustratief hiervoor is wat we in Openbaring 7:2 en 3 lezen over engelen aan wie macht gegeven is om de aarde, de zee en de bomen te beschadigen. De satan heeft ook macht over de lichamen van de mensen die hij van plaats kan doen veranderen. Soms heft hij de lichamen van mensen vanaf deze aarde op naar omhoog om ze daarna weer vanuit de hoogte naar beneden te stoten, zoals de geschiedenis van Simon de tovenaar ons duidelijk maakt. Soms sleurt hij hen mee van de ene naar de andere plaats, om met hen te doen wat hij wil.

Vervolgens kan de satan die lichamen veranderen door verschillende toestanden in hen tot stand te brengen. Zo kan hij iemand van gezond ongezond maken, zoals we in de geschiedenis van Job zien.((*Job 2:7)) Daartegenover kan hij ook iemand van ongezond gezond maken, wat de verblindheid van goddelozen nog erger maakt en tot zijn geestelijke verderf leidt.

Bovendien verblindt hij de ogen van de mensen, zodat dingen veranderd lijken te zijn terwijl dat niet het geval is. Of hij verandert ze in de vorm van een heus dier, zoals dat het geval was bij de zogenaamde kikvorsen van de Egyptische tovenaars, en dergelijke toverijen meer. We zien het ook in de duidelijke geestverschijning in de gedaante van Samuël, die door de tovenares aan Saul is getoond. Daardoor kan gezegd worden dat mensen veranderen in wolven of andere dieren, al is alles wat men zegt maar schijn en geen werkelijkheid. Ook is het mogelijk dat de satan heel snel andere lichamen tevoorschijn tovert in plaats van de eerdere. Sommige mensen zeggen namelijk dat dit het geval was bij de kikvorsen in Egypte. Maar het werkelijk en wezenlijk veranderen van een lichaam ligt alleen maar in Gods macht.

Het is ook mogelijk dat de satan binnendringt in het lichaam van een mens of althans krachtig op hem inwerkt. Zo wordt van Judas gezegd dat de satan in hem voer.((*Lucas 22:3)) Zo drong hij ook met zijn wezen door in degenen die bezeten waren of die dat nog zijn. Dat houdt in dat hij hun lichamen van binnenuit op verschillende manieren beïnvloedt waardoor die zichzelf of anderen schade aandoet. Dit ziet men in de bezetenen en in hen die eropuit zijn om alles te vernielen.((*Matteüs 8:16,31 *Matteüs 12:28 *Matteüs 17:15-18))

De satan heeft ook macht over de uitwendige zintuigen die hij door verschillende voorwerpen in verwarring brengt. Of hij kwetst de zintuiglijke instrumenten, zoals de ogen die grote last krijgen door de kwade en verdorven vochten in het lichaam, zodat ze niet goed kunnen zien en onderscheiden. Het is ook mogelijk dat hij de luchtruimte besmet die er is tussen het zintuigelijk instrument en de voorwerpen, of dat hij een of ander beletsel aanbrengt tussen het oog of het oor en de voorwerpen.

En zo strekt de macht van de satan zich ook uit tot de gevoelens van de mens, wanneer hij in hem verkeerde en slechte gedachten opwekt door middel van de fantasie en inbeeldingen. Dat gebeurt ook door de verschillende bewegingen van de lichaamssappen, waarmee hij op de krachten van het gemoed en het lichaam inwerkt en die verzwakt. Zo gebeurt dat bij mensen die door zwaarmoedigheid, uitzinnigheid, krankzinnigheid of razernij worden gekweld. De kwade begeerten wekt hij op door voorwerpen die hij aan de zintuigen laat zien. Gewoonlijk beïnvloedt hij dan de wil van de mens door de kwade gevoelens en begeerten aan te wakkeren. Zo heeft hij de drang tot gierigheid in Judas aangewakkerd waardoor hij Christus zou verraden, en ook het hart van Ananias heeft hij daarmee vervuld, waardoor hij tegen de Heilige Geest ging liegen (Handelingen 5:3).

Ten slotte kan de satan aan de zintuigen van godvrezende mensen veel dingen voorhouden waardoor ze tot verschillende zonden worden verlokt en aangespoord, zoals dat bij David gebeurd is.((*2 Samuël 11:2)) Deze uitwendige verschijnselen zorgen voor verhinderingen, waardoor ze ervan weerhouden worden om goede daden te doen. De apostel spreekt over dit laatste als hij zegt dat hij door de satan werd verhinderd om de gemeenteleden van Thessalonica te bezoeken.((*1 Tessalonicenzen 2:18)) Zo zorgt de duivel door zijn verschrikkingen ervoor dat deze mensen een verslagen hart hebben, en werpt hij hen voor de voeten dat ze van het geloof zijn afgeweken.

Daarom zegt Christus tegen Petrus: “Zie, de satan heeft verlangd ulieden te ziften als de tarwe” (Lucas 22:31). Bovendien kan de satan de lichamen van deze gelovigen kwaad aandoen, want Paulus zegt dat hij door een engel van satan met vuisten geslagen werd.((*2 Korintiërs 12:7))

==== 11. Hebben de slechte engelen evenveel macht in de uitverkorenen als in degenen die verworpen zijn? ====

Nee, maar God laat hun wel voor een tijd toe Zijn uitverkorenen te beproeven, maar ze zullen hen nooit overwinnen, want de belofte dat het Zaad van de vrouw de kop van de slang zal vermorzelen, geldt voor al de leden van Christus’ lichaam.

In de verworpenen hebben ze echter meer macht, en daarom zegt de apostel in Efeziërs 2:2 dat de duivel werkzaam is in de kinderen der ongehoorzaamheid.

==== 12. Hoe kan er in 2 Korintiërs 11:14 gezegd worden dat de satan zich verandert in een engel des lichts? ====

Dat kan niet voor wat het wezen betreft, maar geldt alleen voor de schijn. Daardoor doet hij door middel van wonderlijke bedriegerijen, bijgelovigheden en gedaanten in verschillende kleuren alsof hij een engel van het licht is die door God uit de hemel is gezonden. Daarmee suggereert hij dat men naar zijn raad moet luisteren, daaraan moet gehoorzamen en die moet navolgen.

==== 13. Kunnen ze dingen tot stand brengen die met de werkelijkheid zelf overeenkomen, of kunnen ze alleen maar toveren en bedrieglijke wonderen verrichten? ====

Christus zegt in Mattheüs 24:24: “Er zullen valse christussen en valse profeten opstaan en zij zullen grote tekenen en wonderen doen.” Daaruit mogen we afleiden dat ze soms werkelijk dingen tot stand brengen, dingen die er dus werkelijk zijn.((*Exodus 7:12 *Exodus 8:7)) Dat hebben de duivelen niet door hun eigen kracht kunnen doen, maar door natuurlijke en voor ons verborgen oorzaken die ze daarvoor gebruiken. Maar toch zijn het leugenachtige wondertekenen, omdat ze gedaan zijn om de leugen te versterken en om te bedriegen.((*Deuteronomium 13:1,2 *2 Tessalonicenzen 1:9)) Daarom zijn ze de naam van echte wonderen niet waard. De meeste van die wonderen zijn echter niet meer dan louter bedrog, zoals blijkt bij Simon de tovenaar in Handelingen 8:9-11. Het is “de HERE God, de God van Israël, Die alleen wonderen doet” (Psalm 72:18). Die wonderen gebeuren namelijk werkelijk, ze zijn ook echt een wonderteken en de oorzaken daarvan zijn niet bij mensen bekend. Ze behouden eenvoudigweg hun eigen karakter, ze gebeuren zonder middelen en kunnen op geen enkele manier door natuurlijke oorzaken plaatsvinden. Deze wonderen zijn erop gericht om in het bijzonder Gods eer en de zaligheid van mensen te bevorderen.

==== 14. Waarom laat God die wonderen van satan toe? ====

  - Opdat degenen die de liefde van de waarheid niet hebben willen aannemen, de leugen zullen geloven;((*2 Tessalonicenzen 2:10))
  - Opdat het geloof en de lijdzaamheid van de uitverkorenen beproefd zou worden.((*Deuteronomium 13:3))

==== 15. Waaruit bestaan de daden en de krachten van de slechte engelen? ====

Wie zou dat tot in elk bijzonder geval kunnen opsommen? De satan is een vijand van God, van Christus en van mensen; en daarom schrijft hij zichzelf de eer toe die God waardig is. Dat doet hij door zichzelf((*Matteüs 4:9)) of door zijn werktuigen, namelijk de antichrist en andere mensen die hem goddelijke eer toeschrijven.((*2 Tessalonicenzen 2:4))

De satan is de auteur van de zonde, want die is uit hem voortgekomen; en hij zet ons elke dag aan tot zondigen met het doel ons mét hem in de afgrond van de eeuwige dood te trekken.((*Johannes 8:44 *Hebreeën 2:14)) Hij werkt op een krachtige manier in goddeloze mensen,((*Efeziërs 2:2 *2 Tessalonicenzen 2:9)) hij verdraait het Woord van God,((*Matteüs 4:6)) zaait onkruid in de akker van de Heere((*Matteüs 13:25)) en zet aan tot ketterijen. Hij zet de mensen er op verschillende manieren toe aan om afgoderij te plegen en zorgt ervoor dat er vervolgingen uitbreken tegen Gods kinderen.

Onder bevolkingen en naties stelt de satan alles in het werk om tot oproer en oorlogen te komen; in de huisgezinnen en tegenover ieder in het bijzonder doet hij zijn best om op verschillende manieren te kwellen, te beledigen en alles te verknoeien. Ook dringt hij er bij de mensen op aan om allerlei slechte dingen te doen.

Hij ijvert er voor om de lichamen van mensen zoveel mogelijk schade aan te doen. Hij zorgt ervoor dat de elementaire voorwaarden voor het leven vervuild en besmet raken en verknoeit ze, zodat mensen eraan ten onder gaan. Zo gebruikt hij veel verschillende manieren om mensen in het verderf te brengen. Maar vooral in de laatste tijd, nu hij weet dat het oordeel aanstaande is, gaat hij in zijn woede op een wredere manier te werk dan ooit te voren, want hij liegt en vermoordt en is er ook mee bezig om hemelse en aardse dingen met elkaar te vermengen.

==== 16. Nemen ze soms echte lichamen aan? ====

Ze nemen soms schijnlichamen aan, zoals afgeleid kan worden uit de geschiedenis van de waarzegster die een spookachtige schim opwekte in plaats van de echts Samuël.((*1 Samuël 28:12))

Soms nemen ze ook een echt lichaam aan, zoals we kunnen opmaken uit de voorgaande verhandeling over de goede engelen. Zoals de goede engelen soms echte lichamen hebben aangenomen, kunnen kwade engelen dat ongetwijfeld ook onder de toelating van God, en met dat echte lichaam kunnen ze dan ook verschijnen. Ze kunnen dan met mensen spreken en dingen doen die gelijk zijn aan wat mensen kunnen presteren.

==== 17. Worden de boze geesten naast de folteringen van het innerlijk waarmee ze tot in eeuwigheid gekweld worden, ook gestraft met echt hels vuur? ====

Christus zegt in Matteüs 25:41 duidelijk dat hij tot de goddeloze zal zeggen: “Gaat weg van Mij, gij vervloekten, naar het eeuwige vuur, dat voor de duivel en zijn engelen bereid is.” Daaruit mag geconcludeerd worden dat de kwade engelen naast de folteringen van het innerlijk die aan hen knagen, ook door het helse vuur zullen gepijnigd worden. Die beide zijn met elkaar verbonden, zoals de ziel die aan het lichaam verbonden is, vanwege dat lichaam lijdt. Maar men moet wel weten dat dit gebeurt op een manier, zoals Augustinus zegt, die wel wonderlijk is maar tegelijk heel reëel.

==== 18. Wat is het doel waarvoor God hen heeft beschikt? ====

Het doel is:

  - dat door hun verleidingen de vromen in ootmoed en lijdzaamheid geoefend zullen worden, en dat zo hun zaligheid des te zekerder zal zijn.
  - dat God hen gebruikt als de kwelgeesten en pijnigers om de goddelozen met lichamelijke en geestelijke folteringen te straffen. Kortom: God gebruikt hun roekeloze ongehoorzaamheid om Zijn eer te vermeerderen.

==== 19. Kan uit Kolossenzen 1:20 niet geconcludeerd worden dat God alle dingen door Christus met Zichzelf verzoent, zodat alles wat op aarde of in het luchtruim is, alle duivelen en alle verdoemde mensen op een zekere tijd zalig zullen worden? ====

Deze conclusie is heel onzinnig en totaal verkeerd, want onder het woord “alles” moet men het gehele lichaam van de gemeente verstaan. Dat lichaam is in tweeën gedeeld, namelijk in degenen die in de hemel zijn, dus eenvoudigweg de gelovigen die gestorven zijn vóór de komst van Christus; én degenen die nog op deze aarde zijn, dus zij die leefden toen Christus op de aarde kwam of die na Zijn komst geboren werden; zie ook Efeziërs 1:10.

==== 20. Hoe kunnen we de leer over de duivelen tot ons nut gebruiken? ====

Op verschillende manieren:

  - We kunnen hierdoor bevestigd worden in de zekerheid van het bestaan van goede engelen, van het hemelse Koninkrijk en de zalige geesten daarin. Als er namelijk tegenovergestelde dingen zijn, is de gevolgtrekking dat er tegenover die duivels, die slechte engelen zeer beslist ook goede engelen zijn. En als er een hel is, is er ook een Koninkrijk der hemelen.
  - We leren hierdoor ook dat we bijzonder moeten oppassen om God te vertoornen, want het is zoals Petrus zegt: “Wamt indien God engelen, die gezondigd hadden, niet gespaard heeft, maar hen, door hen in de afgrond te werpen, aan krochten der duisternis heeft overgegeven om hen tot het oordeel te bewaren” – dan “weet de Here (…) de onrechtvaardigen te bewaren om hen op de dag des oordeels te straffen” (2 Petrus 2:4,9).
  - We leren hierdoor ten slotte des te meer waakzaam te zijn en op de wacht te staan. Zoals we het water en het vuur bestrijden, zo moeten we met geestelijke wapenen, waaronder vooral de voortdurende gebeden tot Christus, tegen alle geestelijke vijanden en boze machten strijden. Daarvoor moeten we de gehele wapenrusting van God aandoen, die de apostel ons aanbeveelt.((*Efeziërs 6:11 *1 Petrus 5:9))

==== 21. Welke troost hebben we in deze strijd? ====

We hebben Christus niet alleen als een Overwinnaar en Triomfator over de helse machten((*Kolossenzen 1:16,17)) en niet alleen als een Leidsman, maar ook als een Beschermer. Onder Zijn vaandel zullen wij dapper strijden en de overwinning behalen, zoals in Genesis 3:15 al is beloofd door Christus, Die de kop van de slang zou vermorzelen. In Romeinen 16:20 lezen we: “De God nu des vredes zal weldra de satan onder uw voeten vertreden.” En Johannes 16:11 maakt ons duidelijk dat de overste van deze wereld geoordeeld is. Dat geeft de troost waarvan we lezen in Johannes 16:33: “Houdt goede moed, Ik heb de wereld overwonnen.”

Ook weten wij dat we de goede engelen als bewakers en beschermers hebben tegenover de slechte, en dat die goede de slechte in aantal overtreffen.

==== 22. Welke dingen zijn in strijd met deze leer? ====

  - De dwaling van de Sadduceeën die eraan vasthielden dat de boze geesten geen zelfstandige wezens zijn, maar slechte gevoelens en verkeerde gedachten, die uit ons vleselijk bestaan zelf voortkomen.
  - De ketterij van de manicheeërs en priscillianisten, die beweerden dat de duivelen als zodanig, zoals ze nu zijn, werden geschapen.
  - De dwaling van Origines, die meende dat de duivelen te eniger tijd weer tot God zouden terugkeren en zalig worden. Dit gaat in tegen de uitspraak van Christus Die gezegd heeft dat de duivelen in het eeuwige vuur geworpen zullen worden.((*Matteüs 25:41)) Deze dwalingen worden door alles wat hierboven gezegd is, voldoende weerlegd.