De Institutie van Bucanus
Bij het woord 'institutie' denken we al gauw aan de Institutie van Calvijn (1559), de sublieme onderwijzing in de christelijke leer van de bekende reformator. Vrij onbekend echter is dat nog geen halve eeuw later opnieuw een institutie is verschenen: de Institutie van Bucanus (1602). Dit vrijwel vergeten hoofdwerk van een vrijwel vergeten theoloog werd in de zeventiende eeuw veel gelezen en geprezen.
De Institutie van Bucanus ademt dezelfde geest als die van CalvijnJohannes Calvijn (1509-1564) kennen we als de grote reformator van Genève, die naast zijn magistrale 'Institutie of Onderwijzing in de Christelijke Godsdienst' ook vele waardevolle brieven, preken en bijbelverklaringen schreef. Door zijn bijzonder grote geloofskennis en fijnzinnigheid heeft Calvijn uitzonderlijk veel mogen betekenen voor de kerken van de Reformatie., maar verschilt daarvan vooral in vorm: vergelijkbaar met een catechismus wordt de christelijke leer behandeld in vragen en antwoorden. In de antwoorden op de vragen put Bucanus uit de Heilige Schrift als de enige bron van onze geloofskennis. Daarbij geeft hij ook Schriftuurlijk onderwijs door van kerkvaders als AugustinusAurelius Augustinus (354-430) geldt als de meest invloedrijke kerkvader van het Westen. Aanvankelijk sloot hij zich aan bij de manicheeën, later bij het neoplatonisme, maar op het gebed van zijn moeder en door de prediking van bisschop Ambrosius werd hij in 386 bekeerd tot het christelijk geloof. Bekend is vooral zijn 'Belijdenissen', waarin hij zijn eigen bekering beschrijft. Ook schreef hij belangrijke werken tegen ketterijen als het donatisme en het pelagianisme. en weerlegt hij de dwalingen van allerlei ketters en sekten.
De Institutie van Bucanus vindt haar oorsprong in collegedictaten voor theologiestudenten, die van Bucanus leerden de kerk van Christus het gezonde voedsel van Gods Woord voor te zetten. Op aanbeveling van BezaTheodorus Beza (1519-1605) was medewerker en opvolger van Calvijn in Genève. Hij was professor in achtereenvolgens Lausanne en Genève, en geestelijk leider van de hugenoten in Frankrijk. en anderen besloot Bucanus zijn werk uit te geven en zo voor een breder publiek beschikbaar te stellen. De invloed van het uitgegeven werk was groot: de in het Latijn geschreven Institutie kreeg meerdere herdrukken, en werd ook in het Engels en Nederlands vertaald en uitgegeven.
Hoewel de Nederlandse vertaling meer dan eens is herzien, gebeurde dit voor het laatst in 1651: in moeilijk leesbaar gotisch schrift en met inmiddels sterk verouderd taalgebruik. Daarom werken we op deze website samen aan een gloednieuwe uitgave van de Institutie van Bucanus. Daarbij gaat het in eerste instantie om een hertaling van de oude Nederlandse vertaling, al wordt bij onduidelijkheden ook het Latijnse origineel geraadpleegd. We hopen dat dit werk mag strekken tot vermeerdering van onze geloofskennis, en bovenal tot meerdere eer en glorie van God.
Guilielmus Bucanus is de verlatijnste naam van de Frans-Zwitserse theoloog Guillaume du Buc. Hij was van 1571 tot 1591 gereformeerd predikant in de Zwitserse plaats Yverdon. In 1588 werd hij afgevaardigd naar de Synode van Bern, waar hij zich keerde tegen de vrijzinnige mystiek van Claude Aubery, hoogleraar filosofie aan de gereformeerde Academie van Lausanne. Ook Bucanus kwam aan deze Academie terecht: van 1591 tot 1603 was hij er hoogleraar theologie, en in de jaren 1595 en 1597 eveneens rector. Tijdens zijn hoogleraarschap bleef Bucanus zijn predikambt waarnemen, en stond hij onder de gereformeerden bekend als de belangrijkste theoloog van Lausanne, onder meer door zijn krachtige weerlegging van een aanval op de gereformeerde leer door de roomse theoloog Pierre Charron. Evenals de bekende Leidse hoogleraar Franciscus Junius maakte Bucanus zich op voor een aanstelling als hoogleraar aan de Academie van Saumur, maar stierf hij nog vóór hij daarheen zou vertrekken: op 15 augustus 1603 overleed hij aan de gevolgen van een beroerte. Naast zijn Institutie liet Bucanus ook enkele andere geschriften na, waaronder een van de eerste gereformeerde handboeken voor de prediking en een door Festus HommiusFestus Hommius (1576-1642) was een gereformeerd predikant en vertaler. Hij was scriba van de grote Synode van Dordrecht (1618-1619) en heeft als auteur en redacteur meegewerkt aan de Statenvertaling. Van grote betekenis is ook zijn vertaling van 'Het Schatboek', de catechismusverklaring van Ursinus. in het Nederlands vertaalde prekenbundel over het 'Onze Vader'.