Niet een licentie of geoorloofdheid of in het algemeen eenvoudigweg alle vrijheid, maar een vrijheid die tot een zekere soort en zekere graden of trappen ingekort is, want het bijwoord 'christelijke' en 'geestelijke' maakt het onderscheid waardoor deze bijzondere vrijheid van de burgerlijke en lichamelijke vrijheid en van de versierde vrijheid der andere sekten of scheuringen onderscheiden wordt. Nochte??? strijdt nochtans niet met de lichamelijke of burgerlijke dienstbaarheid,¹⁾, of met de dienstbaarheid die wij God en de gerechtigheid schuldig zijn.²⁾ 1 Korintiërs 7:22²² Want de slaaf, die in de Here geroepen werd, is een vrijgelatene des Heren; evenzo is hij, die als vrije geroepen werd, een slaaf van Christus. Gij zijt gekocht en betaald.: "Die vrij zijnde…dienstknecht Christi", dat is: die moet Christus dienen.
Ten andere, als men spreekt van de christelijke vrijheid, moet men onderscheid maken tussen de vrijheid van de wil, waarvan wij gesproken hebben op de plaats van de vrije wil, en de vrijheid van de persoon, waarover wij nu zullen handelen.
In het Grieks wordt ze genoemd lutroosis en eleutheria, verlossing, ontbinding en vrijheid van slavernij. 2 Korintiërs 3:17¹⁷ De Here nu is de Geest; en waar de Geest des Heren is, is vrijheid.: "Waar de Geest…is vrijheid", eleuteria, in het Latijn libertas of liberatio, vrijheid of vrijmaking, niet die door geweld of kracht geschiedt, gelijk de Heere eertijds Zijn volk uit de hand van de Farao bevrijdde en verloste. Tenzij??? ten aanzien van de satan, wiens macht en rijk Christus uitgeroepen heeft, noch ook met dank en believen der vijanden, als toen het volk terugkwam uit Babylonië, maar die verkregen of verworven wordt doordat het volle rantsoengeld betaald is, niet de satan, maar God, die de apostel ook noemt apolutroosin, dat is: een verlossing.

Volgens Paulus tweeërlei, niet wat betreft soort, maar wat de graden aangaat:

1. De vrijheid van onze verlossing, door de betaling van Christus' bloed als het volle rantsoengeld. Dit ziet op onze bevrijding van de dienstbaarheid aan de zonde, de dood en de wet, wat we een verlossende vrijmaking zouden kunnen noemen. Hiervan gewaagt de apostel in Romeinen 6:22²² Maar thans, vrijgemaakt van de zonde en in de dienst van God gekomen, hebt gij tot vrucht uw heiliging en als einde het eeuwige leven.: nu bent u "vrijgemaakt van de zonde en in de dienst van God gekomen". En in Romeinen 8:2² Want de wet van de Geest des levens heeft u in Christus Jezus vrijgemaakt, van de wet der zonde en des doods.: "De wet van de Geest des levens heeft u in Christus Jezus vrijgemaakt, van de wet der zonde en des doods."
2. De vrijheid die ons ten volle stelt in de volle en volmaakte vrijheid. Deze vrijheid wordt genoemd een verlossing der verkregen bezittingen.³⁾ En in Romeinen 8:21²¹ in hope echter, omdat ook de schepping zelf van de dienstbaarheid aan de vergankelijkheid zal bevrijd worden tot de vrijheid van de heerlijkheid der kinderen Gods.: "de vrijheid van de heerlijkheid der kinderen Gods". En "de verlossing van ons lichaam" (Romeinen 8:23²³ En niet alleen zij, maar ook wij zelf, [wij,] die de Geest als eerste gave ontvangen hebben, zuchten bij onszelf in de verwachting van het zoonschap: de verlossing van ons lichaam.). Dit zouden we kunnen noemen de begonnen en volbrachte vrijheid. Want hoewel wij vrij zijn door de eerste wijze van vrijheid, worden wij toch enigszins door de kracht van de zonden in enige dienstbaarheid gehouden, zodat wij niet doen wat wij willen.⁴⁾ En de slavernij van de verdorvenheid, ja de dood, houdt ons nog verward in haar banden, tot aan de dag van de verlossing toe, wanneer Christus ons, die Hij verlost heeft, ten enenmale in vrijheid zal stellen. Want wij zijn alleen nog in hope zalig geworden.⁵⁾ En 1 Johannes 3:2² Geliefden, nu zijn wij kinderen Gods en het is nog niet geopenbaard, wat wij zijn zullen; (maar) wij weten, dat, als Hij zal geopenbaard zijn, wij Hem gelijk zullen wezen; want wij zullen Hem zien, gelijk Hij is. zegt: "Nu zijn wij kinderen Gods", en ook wel vrij,⁶⁾ "en het is nog niet geopenbaard, wat wij zijn zullen; (maar) wij weten, dat, als Hij zal geopenbaard zijn, wij Hem gelijk zullen wezen".
   Hierbij zal komen de verlossing of wederoprichting van de schepselen, niet van de engelen of ieder mens in het bijzonder, maar van de hemelen en van de elementen, waardoor ze uit de dienstbaarheid van de verdorvenheid, waaraan ze nnu onderworpen zijn, verlost zullen worden tot de vrijheid van de kinderen van God, dat wil zeggen: tot die gelukzalige stand van onverderflijkheid, die geopenbaard zal worden als de kinderen van God verheerlijkt zullen zijn. Want er zullen "nieuwe hemelen en een nieuwe aarde" zijn.⁷⁾ Maar wij zullen hier voornamelijk spreken van de eerste soort vrijheid.

Het is een geestelijke vrijheid, waardoor wij, ware gelovigen, door het bloed van Christus, vrij en bevrijd zijn:

1. van de dienstbaarheid der zonde en de tirannie des duivels;
2. van de beschuldiging, last en vloek der wet, de last van Gods toorn, van de verdoemenis en van de eeuwige dood;
3. en begaafd met de Geest der aanneming, van de vrijheid, en van de verlichting, van het deksel des harten, dat is: van de deerlijke??? blindheid der dwaling en het juk van de duisternis, dat ons door Adams zonde opgelegd is.
4. van het juk van de ceremoniën van de wet, van de spijs, de drank, de dagen, de kleding van het lichaam, en van het onderhouden van zulke middelmatige dingen. En overzulks ook van alle menselijke tradities of instellingen, opdat wij vanzelf en met een ijver, zowel met de ziel als met het lichaam, God dienen in gerechtigheid en heiligheid, al de dagen van ons leven.⁸⁾

De voornaamste werkende oorzaak is God, de verdienstelijke oorzaak is Christus alleen, die ons vrijmaakt, zoals in Johannes 8:36³⁶ Wanneer dan de Zoon u vrijgemaakt heeft, zult gij werkelijk vrij zijn. uitdrukkelijk gezegd wordt: "Indien de Zoon…vrij zijn". En in Galaten 5:1¹ Opdat wij waarlijk vrij zouden zijn, heeft Christus ons vrijgemaakt. Houdt dus stand en laat u niet weder een slavenjuk opleggen.: "Staat in de vrijheid…heeft vrijgemaakt". Want deze vrijheid heeft Hij ons door Zijn dierbaar bloed verworven.⁹⁾

(…)

In de bevrijding of vrijheid van de zonde en de dood, die geschiedt door de vergeving der zonde, opdat ze niet wordt toegerekend, door de doding van het vlees, opdat het de overhand niet neemt, en door de verlossing van de tweede dood, naar luidt van Paulus' woord in Romeinen 8:1,2¹ Zo is er dan nu geen veroordeling voor hen, die in Christus Jezus zijn. ² Want de wet van de Geest des levens heeft u in Christus Jezus vrijgemaakt, van de wet der zonde en des doods.: "Daar is geen verdoemenis…de wet des geest des levens, in Christus Jezus", dat is: de Geest van Christus, of de genade van de wedergeboorte "heeft mij vijgemaakt van de wet", macht, autoriteit en kracht van de zonde en de dood. Daarom wordt ze genoemd de vrijheid van de gerechtigheid en van het leven, en de vergeving van misdaden,¹⁰⁾ van zonden,¹¹⁾ en van overtredingen,¹²⁾, de wet van de geest des levens, dat is: Christus' heiligheid, die in Christus bestaat. Christus Jezus heeft mij vrijgemaakt van de wet of het recht van de zonde en de dood.

Men moet onderscheid maken tussen de heersende zonde en de verheerste. Zo ook tussen de materie van de zonde en de vorm, want wij zijn verlost en vrijgemaakt van de heerschappij der inwonende zonde. Ook van de vorm of schuldt daarvan. Daarom wordt in 1 Johannes 3:6⁶ Een ieder, die in Hem blijft, zondigt niet; een ieder, die zondigt, heeft Hem niet gezien en heeft Hem niet gekend. gezegd: "Een ieder…zondigt niet", te weten: met een lust, gehoorzamend, dienstbaar en zonder strijdt, dat is: die Christus waarlijk deelachtig is, die begeeft zich niet tot zonde. Zo ook in vers 9⁹ Een ieder, die uit God geboren is, doet geen zonde; want het zaad (Gods) blijft in hem en hij kan niet zondigen, want hij is uit God geboren.: "Een ieder die…doet de zonde niet", dat wil zeggen: die maakt er zijn werk niet van te zondigen. En men zegt niet dat de zonde in de gelovigen niet is of woont, maar dat ze in hem niet heerst.¹³⁾ En van de schuld. Psalm 32:1¹ Van David. Een leerdicht. Welzalig hij, wiens overtreding vergeven, wiens zonde bedekt is.: "Welgelukzalig is hij…niet toerekent". Maar van de verheerste, getemde en de materie van de zonde leest men in Prediker 7:20²⁰ Want niemand op aarde is zo rechtvaardig, dat hij goed doet zonder te zondigen.: "Er is geen mens rechtvaardig…niet zondigt".

(…)

De bevrijding van de wet der zeden…

(…)

1. Omdat het rijk van Christus niet van deze wereld is.¹⁴⁾
2. Hoewel Hij de eerste dood niet heeft weggenomen, heeft Hij haar…
3. …

(…)

Dat de gelovigen een gerust geweten hebben, niet meer schrikken voor de wet maar zich daarin vermaken, en erop vertrouwen dat hun werken - hoewel onvolmaakt - God als hun Vader behagen.

De schenking van de Heilige Geest, die een onzienlijke en inwendige verzegeling is van de voorgaande delen. Romeinen 8:15,16,18¹⁵ Want gij hebt niet ontvangen een geest van slavernij om opnieuw te vrezen, maar gij hebt ontvangen de Geest van het zoonschap, door welke wij roepen: Abba, Vader. ¹⁶ Die Geest getuigt met onze geest, dat wij kinderen Gods zijn. (...) ¹⁸ Want ik ben er zeker van, dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet opweegt tegen de heerlijkheid, die over ons geopenbaard zal worden.: "Gij hebt niet ontvangen…Abba, Vader". En vers 16¹⁶ Die Geest getuigt met onze geest, dat wij kinderen Gods zijn.: "Die Geest getuigt met onze…en mede-erfgenamen van Christus".
Hij neemt van ons het deksel des harten, dat is: die ellendige slavernij der blindheid en het juk van de duisternis, dat wij door de zonde onderworpen zijn, en Hij verlicht het hart en bekeert het tot God, en Hij maakt ons bekwaam om het licht van het Evangelie te aanschouwen, opdat wij ui de dienstbaarheid van de blindheid tot de vrijheid van het licht gebracht worden. Daarom zegt Hij in 2 Korintiërs 17.: "Waar des Heeren Geest…daar is vrijheid", dat is: levendmaking of verlichting door de Heilige Geest, uit de verkondiging van het Evangelie, waardoor het deskel van de onwetendheid, duisterheid en zwakheid van onze harten gelicht wordt, dat wij het heerlijk aanschijn van Christus kunnen aanschouwen, en ten laatste doet Hij dat wij niet uit bedwang maar van zelf en gewillig de wet gehoorzamen.¹⁵⁾

De bevrijding van de ceremoniële wet, en meer nog van de menselijke tradities, instellingen en waandiensten, die om God te dienen ingesteld zijn, en ten eerste van de offers en sacramenten die God het Joodse volk belast en bevolen heeft, die omdat het voorbeelden en schaduwen van de waarheid geweest zijn moesten ophouden wanneer de waarheid geopenbaard werd, als dingen die vervuld zijn en hun einde waartoe zij ingesteld zijn verkregen hebben, zoals de apostel het doorlopend leert in de gehele brief aan de Hebreeën, waarvan men deze regel wel moet onthouden: alle Mozaïsche ceremoniën buiten, binnen en na Christus geopenbaard in het vlees, zijn te niet gedaan, zodat degene die ze zal willen onderhouden, verstoken wordt van de vrijheid die wij in Christus hebben. Galaten 2:4,5⁴ en dat met het oog op de binnengedrongen valse broeders, lieden, die waren binnengeslopen, om onze vrijheid, die wij in Christus Jezus hebben, te bespieden, en zo ons tot slavernij te brengen. ⁵ Wij zijn voor hen geen ogenblik gedwee uit de weg gegaan, opdat de waarheid van het evangelie ook verder bij u zou blijven. en $Galaten 3:25²⁵ Nu echter het geloof gekomen is, zijn wij niet meer onder de tuchtmeester.: "Als het geloof gekomen…niet meer onder de tuchtmeester".
Ten andere van de noodzaak om enige wetse geboden aangaande de middelmatige dingen te onderhouden, als daar zijn van het verkiezen en eten van zekere spijzen, van onderhoudingen der dagen en dergelijke. Van welke beide delen dezer vrijheid gesproken wordt in Galaten 5:1,2,13¹ Opdat wij waarlijk vrij zouden zijn, heeft Christus ons vrijgemaakt. Houdt dus stand en laat u niet weder een slavenjuk opleggen. ² Zie, ik, Paulus, zeg u: indien gij u laat besnijden, zal Christus u geen nut doen. (...) ¹³ Want gij zijt geroepen, broeders, om vrij te zijn; (gebruikt) echter die vrijheid niet als een aanleiding voor het vlees, maar dient elkander door de liefde..¹⁶⁾

BasiliusBasilius de Grote (330-379) was één van de drie Cappadocische kerkvaders en als bisschop verbonden aan de stad Caesarea. In theologisch opzicht stond hij aan de zijde van Athanasius en dus tegenover Arius en de zijnen. noemt ze dingen die geoorloofd zijn, en in ons macht en goeddunken staan, Gregorius van NazianzeGregorius van Nazianze (329-389) was één van de drie Cappadocische kerkvaders. Hij weerhield zijn vader ervan als bisschop een ariaanse geloofsbelijdenis te ondertekenen, waarna hij zélf tot presbyter gewijd werd en later zijn vader opvolgde als bisschop. dingen die in het midden gesteld zijn, Chrysostomus tot de Romeinse adiaphora, onverschillige dingen, waar niet veel aan gelegen is, wat niet veel scheelt of hoeft gedaan te worden. En middelmatige dingen zijn werken of daden die in zichzelf of naar hun aard goed noch kwaad zijn, maar uit de omstandigheden van hun gebruik goed of kwaad geacht worden. Of dat worden middelmatige dingen of daden genoemd, die in Gods wet of Woord niet uitdrukkelijk geboden of verboden zijn, zoals het eten van vlees of deze spijze op deze of die dag, of niet te eten, op dit fatsoen??? of met deze verf??? gekleed te worden of niet gekleed te worden. Want het zijn geen middelmatige dingen die uitdrukkelijk in het Woord Gods geboden worden, of openlijk tegen Gods Woord strijden, zoals naar de mis gaan, en met zulke over-geloofse dingen gemeenschap te hebben die tegen het Woord van God en de verdienste van Christus strijden, of die om de bijgevoegde waan van verdienste of godsdienst goddeloos zijn.

Nee, men moet daarin de volgende voorzichtigheden waarnemen:

1. Aangaande het geloof, dat wij namelijk niets zullen doen of bij de hand nemen met een twijfelend geweten, die ons in achterdenken zou mogen brengen, of wij dat wel zouden mogen gebruiken of doen met een goed geweten of niet. Maar dat wij uit het Woord van God verzekerd zijn wat ons toegelaten, wat geboden en wat verboden is, naar luidt van Romeinen 14:5⁵ Deze [immers] stelt de ene dag boven de andere, gene stelt ze alle gelijk. Ieder zij voor zijn eigen besef ten volle overtuigd.. Een ieder zij ten volle verzekerd in zijn eigen gemoed. En vers 14¹⁴ Ik weet en ben overtuigd in de Here Jezus, dat niets uit zichzelf onrein is; alleen voor hem, die iets onrein acht, is het onrein.: "Geen ding is onrein…die is het onrein". En vers 22 en 23²² Houd gij het geloof, dat gij hebt bij uzelf voor het aangezicht Gods. Zalig is hij, die zich geen verwijten maakt bij hetgeen hij goed acht. ²³ Maar wie twijfelt, wanneer hij eet, is veroordeeld, omdat hij het niet uit geloof doet. En al wat niet uit geloof is, is zonde.: "Zalig is hij, … dat hij voor goed houdt".
2. In het gebruik der middelmatige dingen worden drieërlei soorten van mensen aangemerkt. Want sommige zijn zwak in het geloof, dat wil zeggen: niet zo geoefend in de leer van het geloof, en zij kennen de christelijke vrijheid niet. Sommigen zijn hardnekkig en moedwillig, en sommign sterk die de christelijke vrijheid weten. Zoveel de eerste aangaat, men moet zich wel wachten en toetsen dat men die dingen die wij uit Gods Woord geleerd hebben middelmatig te zijn, niet gebruikt of tot wellustigheid of roekeloos of op een verkeerd moment, met ergernis van onze evennaasten, die in het geloof nog zwak is. Maar wij zullen het gebruik van die dingen matigen, naar het verstand en het begrip van onze naasten, die uit onwetendheid nog zwak en in de school van Christus nog jong zijn, en dat tot de tijd dat ze onderwezen zijn.¹⁷⁾ De één (te weten, die in de kennis van het evangelie heeft toegenomen en weet "dat alle schepsel Gods…met dankzegging genomen zijnde", 1 Timoteüs 4:4⁴ Want alles wat God geschapen heeft, is goed en niets daarvan is verwerpelijk, als het met dankzegging aanvaard wordt.. Zo ook "dat alle dingen de reinen rein zijn…die daar eet, zijns vrijheids namelijk bewust zijnde, "die verachte hem niet…en eer", dat is: hij bespotte hem niet trots, "en wie niet eet…die eet", dat wil zeggen: hij veroordele niet wat hij niet verstaat. Zo ook 1 Korintiërs 8:11¹¹ Dan gaat er immers iemand, die zwak is, ten gevolge van uw kennis verloren, een broeder, om wiens wil Christus gestorven is.. En wil door uw spijs degenen niet verderven om wie Christus gestorven is: "Daarom, indien de spijs…opdat ik mijn broeder niet erger".
3. Maar tot de tweede soort mensen behoort deze regel, de moedwillige, hardnekkige, bijgelovige mensen, of die uit een verkeerde boosheid onze vrijheid valstrikken leggen, en moet men in hun goddeloze mening of waan door ons afhouden van het gebruik der vrijheid niet versteken. De zwakken zal men wat toegeven tot stichting, maar de Farizeeën, dat wil zeggen: de dwarsdrijvers, of de kwaadaardige verspieders, die op ons loeren, zal men niet een handbreed wijken, opdat de christelijke vrijheid in haar geheel blijft. Daarom zegt Christus in Matteüs 15:14¹⁴ Laat hen gaan, blinden zijn zij, die blinden leiden. Indien een blinde een blinde leidt, zullen zij beiden in een put vallen.: "Laat…varen". Zo heeft Paulus ook toegelaten dat Timoteüs besneden werd, acht hebbende op de zwakheid van de gelovigen onder de Joden.¹⁸⁾ Maar hij wilde niet dat Titus besneden zou worden, omdat hij de christelijke vrijheid tegen de hardnekkige inkruipers of valstrikleggers moest verdedigen of beschermen.¹⁹⁾
4. Wij moeten onze vrijheid niet …??? of verzuimen en nalaten, maar gebruiken tot stichting en bevestiging van degenen die nu sterk zijn, en in het Woord wel onderwezen. Zo schrijft Paulus in Galaten 2:11¹¹ Maar toen Kefas te Antiochië gekomen was, heb ik mij openlijk tegen hem verzet, omdat het ongelijk aan zijn kant was. dat hij Petrus heftig berispte, omdat hij hen om de Joden de heidenen ontzag, omdat hij hen niet zou ergeren, waarmee hij de hardnekkige Joden versterkte, dat ze de heidenen altijd voor onrein hielden.
5. De onwetende en zwakken behoren niet waanweerdelijk??? te verdoemen vanwege hetgeen zij nog niet verstaan, maar dat ze degenen die sterker zijn als zij haar recht en vrijheid laat behouden.²⁰⁾ Dat ook geen gemeente een andere gemeente veroordele om een andere onderhouding van de middelmatige dingen, zoals tot grote schade van de christenheid geschied is in de vroege kerk, aangaande het paasfeest, en de onderhouding van de vastdagen.

Zo veel de godsdienst aangaat, moet men alleen letten op het geschreven Woord van God, en niet op menselijke instellingen, want God heeft ons bekend gemaakt hoe wij Hem zullen leren kennen en dienen, en dat men derhalve niet moet gehoorzamen de instellingen die de leer of de geestelijke regering aangaan, die openlijk of scheefs??? tegen het Woord van God strijden, en ons van Christus afleiden, of de riten en gebruikelijke wijzn om God te dienen, waarvan sommigen zeer leurig???, ijdel, kinds en beuzelachtig zijn, sommige voor zichzelf, of om iets anders zeer bijgelovigs of overgelovigs, en sommige zeer goddeloos, als daar zijn de kramerijen van de missen, de aanroeping van heiligen, de instelling van ongehuwd te leven, het onderscheid der spijzen, het opperste gebied van de roomse paus, het smeden van beelden en kruizen, van de vrije wil, de verdienste, de aflaten, de wezenlijke veranderingen, het oliesel, het vasten in de Vasten, het wijwater, de wijding van de altaren, de beloften van de monniken, de gebeden voor de doden, de fielterij??? van de Dagheyvers???, de dienst van de relikwieën of overblijfselen van heiligen, etc.
Matteüs 16:6⁶ Jezus zeide tot hen: Ziet toe en wacht u voor de zuurdesem der Farizeeën en Sadduceeën.: "Wacht u van…der farizeeën". En in 15:9⁹ Tevergeefs eren zij Mij, omdat zij leringen leren, die geboden van mensen zijn.: "Tevergeefs eren zij…van mensen zijn". En Ezechiël 20:18,19¹⁸ Toen zeide Ik tot hun zonen in de woestijn: Wandelt niet naar de inzettingen van uw vaderen, onderhoudt hun verordeningen niet en verontreinigt u niet met hun afgoden. ¹⁹ Ik ben de Here, uw God, wandelt naar mijn inzettingen en onderhoudt naarstig mijn verordeningen.: "Wandelt in mijn inzttingen…dan de mensen". Handelingen 5:29²⁹ Maar Petrus en de apostelen antwoordden en zeiden: Men moet Gode meer gehoorzamen dan de mensen.. "Indien iemand u een evangelie…zij vervloekt", Galaten 1:9⁹ Gelijk wij vroeger reeds gezegd hebben, zeg ik thans nog eens: indien iemand u een evangelie predikt, afwijkend van hetgeen gij ontvangen hebt, die zij vervloekt!.
Maar de wettige ceremoniën, die door de kerkenraad ingesteld zijn, zonder waan van godsdienst en noodzakelijkheid, maar alleen opdat alle dingen "eerlijk en met orde" gepast in de gemeente toegaan, 1 Korintiërs 14:40⁴⁰ Laat alles betamelijk en in goede orde geschieden., die moet men onderhouden, alhoewel niet door zichzelf, maar door de wet van de liefde, zodat degene die ze veracht en moedwillig met ergernis nalaat, voor God schuldig is vanwege de overtreding van de orde en het breken van de band der liefde. Maar buiten het gevaar van ergernis en moedwilligheid zondigt degene die ze nalaat niet.
Bovendien zijn er sommige menselijke instellingen die op zichzelf wel niet goddeloos zijn, maar die toch weinig of niet tot stichting te betekenen hebben, en waarvan het beter was, dat ze ten enenmale niet waren gedaan. In het onderhouden of nalaten van deze moet men acht hebben op de ergernissen.

Geenszins…

(…)

Dat het geen goede mening is, die iets bovenmate, tegen Gods Woord, alleen uit menselijk vernuft, in de dienst van God instelt. "Gij zult niet…een ieder wat in zijn ogen recht is, maar houdt alle geboden…heden gebied" (Deuteronomium 11:8⁸ Onderhoudt dus heel het gebod, dat ik u heden opleg, opdat gij sterk zijn moogt en het land binnengaan en in bezit nemen, waarheen gij trekt om het als bezit te verwerven. en 12:8⁸ Gij zult geenszins doen wat wij hier thans doen: ieder geheel naar eigen goeddunken.).

Nee, aangezien hij de dienst van God en de geestelijke regel om rechtvaardig te leven, zowel hier als daar, verre verheft boven alle menselijk geboden, maar hij wil slechts dat men de overheid zal gehoorzamen, als ze eerlijke en geoorloofde dingen gebiden, dat is: usque ad aras, tot de dienst Gods toe, omdat God ons deze gehoorzaamheid bevolen heeft, wiens gebod niemand met een goed geweten voor God mag versmaden. Hij onderwerpt dan niet het geweten aan de menselijke wetten, maar aan de ordinantie van God, inzoverre die beveelt de menselijke wetten die met de goddelijke niet strijden te gehoorzamen.

Deze moeten vanwege het gebod en de autoriteit van de insteller worden onderhouden, al worden de mensen door hun onderhouding daarvan voor God niet gerechtvaardigd.
Als mensen daarvan in geval van noodzaak daarvan ontschuldigd en verschoond worden, zodat zij ze niet onderhouden, als iemand door nood zich afhoudt van het gebruik van de sacramenten, zolang er maar geen verachting bijkomt, naar het woord van Bernardus: "Het missen van de sacramenten verdoemt niet, maar het verachten".

1. Dat wij Gods gaven met een gerust geweten gebruiken, daartoe dat ze ons van Hem gegeven zijn, zo nochtans dat wij dit gebruik matigen naar de stichting van onze naasten.
2. Dat wij weten dat ons geweten vrij is van de macht van alle mensen. 1 Korintiërs 3:21²¹ Daarom, niemand beroeme zich op mensen; alles is immers het uwe. en 7:23²³ Weest geen slaven van mensen.: "Gij zijt duur…geen dienstknechten der mensen".
3. Dat wij onze broeders, die nog zwak zijn, niet veroordelen, want ze "vallen of…de Heere", Romeinen 14:4⁴ Wie zijt gij, dat gij eens anders knecht oordeelt? Of hij staat of valt, gaat zijn eigen heer aan. Maar hij zal staande blijven, want de Here is bij machte hem vast te doen staan..
4. Dat wij God en niet de schepselen dienen, met oprechte, dat is geestelijke godsdiensten, en dat wij onszelf noch andere mensen in het kwade iets toegeven.

Niet de lichamelijke dienstbaarheid, die de minsten de meesten schuldig zijn, ook niet de dienstbaarheid van de Geest tot God, of van het lichaam tot de Geest, waarvan gesproken wordt in 1 Korintiërs 9:27²⁷ Neen, ik tuchtig mijn lichaam en houd het in bedwang, om niet, na anderen gepredikt te hebben, wellicht zelf afgewezen te worden., maar wel:

1. de dienstbaarheid van de zonde, de dwaling, de blindheid van de wet, en de menselijke instellingen;
2. de dromen van de Joden van het aardse koninkrijk van de Messias.
3. de leer van de stoïcijnen, die de wijzen van de wereld alleen vrijheid toeschrijven;
4. de strikken van de menselijke wetten en tradities of instellingen, waarmee de gewetens van de mensen bezwaard worden;
5. de dwalingen van degenen die zich beroemen, dat ze door de verkondiging van het Evangelie van alle lichamelijke schulden en plichten bevrijd en verlost zijn, en daarom hun heren, meesters, schuldheren en overheden niet bewijzen wat zij hen schuldig zijn. Zo ook die van de libertijnen, vrijgeesten en wederdopers, die onder het mom van de christelijke vrijheid vrij en geoorloofd zondigen, waarbij zij misbruik maken van de uitspraak van Paulus in Romeinen 7:26²⁶ Derhalve ben ik zelf met mijn verstand dienstbaar aan de wet Gods, maar met mijn vlees aan de wet der zonde.: "Ik dien dan zelf…met het vlees de wet der zonde". Want hierom zeggen ze dat ze alleen naar het vlees hoereren, dronken drinken en een onrein leven leiden, maar naar de Geest en het gemoed rein zijn en de wet van God dienen, daar onze vrijheid veeleer daartoe strekt, dat wij der zonden dienstknechten niet langer zijn zullen, want "wie de zonde…der zonde dienstknecht", Johannes 8:34³⁴ Jezus antwoordde hun: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u, een ieder, die de zonde doet, is een slaaf der zonde., en Paulus zegt in Romeinen 8:13¹³ Want indien gij naar het vlees leeft, zult gij sterven; maar indien gij door de Geest de werkingen des lichaams doodt, zult gij leven.: "Indien gij…gij sterven". Paulus spreekt dan van de strijd tegen de zonde, en niet van de vrijwillige en uiterlijke werken, maar van de verdorven, altijd uitpuilende en opzipperende??? genegenheden, die de allerheiligsten ook niet geheel kunnen verwerpen zo lang ze in dit sterfelijk lichaam zijn;
6. die van de chiliasten, die zeggen dat het gebied van de heiligen duizend jaar voor de jongste dag in de wereld duren zal;
7. de dwalingen van de wederdopers, die onder het mom van de geestelijke vrijheid de overheid, het ambt van de overheid en de burgerlijke dienstbaarheid weren en wegnemen, daar het toch niet verhindert vrij te zijn naar de geest en het gemoed, en dienstknecht naar het lichaam. Daarom zegt Paulus in 1 Korintiërs 7:21²¹ Zijt gij als slaaf geroepen, bekommer u daarover niet, maar als gij ook vrij kunt worden, maak er dan te meer gebruik van.: "Zijt gij een dienstknecht…niet bekommeren", alsof deze beroeping een christen niet betaamt, en in Efeziërs 6:5⁵ Slaven, weest uw heren naar het vlees gehoorzaam met vreze en beven, in eenvoud uws harten, als aan Christus.: "Gij dienstknechten…gelijk als Christus".
8. de roekeloosheid van degenen die de middelmatige dingen te onpas of onmatig of zonder onderscheid misbruiken, en geen acht slaan op de zwakken maar hen onbedachtzaam ergeren.²¹⁾