Institutie van Bucanus

de christelijke leer in vragen en antwoorden

institutie:4

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisieVorige revisie
Volgende revisie		Vorige revisie
institutie:4 [02-03-2020 om 09.38 uur] – ds. J.H. Zwartinstitutie:4 [29-08-2024 om 17.24 uur] (huidige) – ds. J.H. Zwart
Regel 1: Regel 1:
-====== 4. De Heilige Schrift ======+====== De Heilige Schrift ======
  
-==== 1. Wat wordt de Heilige Schrift genoemd? ====+==== 1. Wat wordt de “Heilige Schrift” genoemd? ====
  
-De Schriften van de profeten en de apostelen, die de kerk van de gelovigen godsdienstig gebruikt tot onderwijzing en onderrichting in de godsvrucht. Ze wordt heilig genoemd, omdat ze door God geïnspireerd en ingegeven is en heilige dingen bevat die tot de eeuwige zaligheid nodig zijn. In diezelfde zin wordt de Schrift ook het geschreven Woord van God genoemd. Ze is de enige regel van het geloof en van de goede werken, en de wet en het richtsnoer van de gehele dienst aan God, en als zodanig de onherroepelijke rechter over alle verschillen in de religie of godsdienst.(( +“De Schrift” is aanduiding voor de geschriften van de profeten en apostelen. De gemeente maakt daarvan gebruik om daaruit onderwezen en vermaand te worden in de leer van de godzaligheid. En ze wordt “heilig” genoemd, omdat ze door God ingegeven en geïnspireerd is, en gaat over heilige dingen die nodig zijn te kennen voor de eeuwige zaligheid. In dezelfde zin wordt ze ook het geschreven Woord van God genoemd. Ze is de enige regel van het geloof, van de goede werken en de wet; en tegelijk de enige richtlijn voor heel de dienst van God. Als zodanig is de Schrift het onherroepelijke criterium bij alle religieuze meningsverschillen.((*Jesaja 8:20 *Lucas 16:29-30)) Alles wat hiermee overeenkomt, moet men zonder enig tegenspreken aannemen; en wat daartegen strijdt, dient men zonder uitstel te verwerpen. Hieraan houden alle gelovigen zich.
-*Jesaja 8:20  . *Lucas 16:29-30. +
-)) Al wat hiermee overeenkomt, moet men zonder enig tegenspreken aannemen, en verwerpen wat daartegen strijdt, zonder zich daarover lang te bedenken, zoals dat onder alle gelovigen vaststaat.+
  
-==== 2. Wie is de auteur of werkmeester van de Schrift? ====+==== 2. Wie is de Auteur van de Heilige Schrift? ====
  
-God zelf, die Zijn wil op schrift gesteld heeft door mensen die Hij daartoe zonder middel geroepen heeft, en die door de Heilige Geest zijn geïnspireerd als Zijn klerken en schrijvers, zoals wel blijkt uit 2 Petrus 1:21: "Nooit is profetie voortgekomen uit de wil van een mens, maar, door de heilige Geest gedreven, hebben mensen van Godswege gesproken". Daarom bevestigen dat ook alle profeten:+Dat is God Zelf. Hij heeft Zijn wil op schrift gesteld door middel van mensen die Hij daartoe op onmiddellijke wijze geroepen en door de Heilige Geest geïnspireerd heeft. Zij waren als het ware Zijn “klerken” of schrijvers. “Want nooit is profetie voortgekomen uit de wil van een mens, maar, door de Heilige Geest gedreven, hebben mensen van Godswege gesproken” (2 Petrus 1:21). Daarom zeggen al die profeten: “De mond des Heren heeft het gesproken” (Jesaja 58:14), of: “Zo zegt de Here Here” (Ezechiël 12:28). In 2 Timoteüs 3:16 lezen we: “Elk van God ingegeven Schriftwoord is ook nuttig om te onderrichten”, en in 1 Korintiërs 2:13: “Hiervan spreken wij dan ook met woorden, die niet door menselijke wijsheid, maar door de Geest geleerd zijn.” Hieruit komen voort haar gezag en uitnemendheid, haar waarheid en vervulling, die we evenzeer moeten geloven als dat God Zelf waarachtig is. Daarom is de Schrift ook in zichzelf geloofwaardig, en is ze niet onderworpen aan de beoordeling, toevoeging, vermindering of verandering((*Deuteronomium 12:32 *Openbaring 22:18,19)) door engelen of mensen. Alleen de Schrift is geheel vrij van dwaling,((*Marcus 12:24)) en moet om haar eigen getuigenis geloofd worden. En alleen uit de Schrift zijn leringen te bevestigen en te verrichten.((*Deuteronomium 17:10 *Jesaja 8:20 *Maleachi 2:7)) Ze mag ook door allen gelezen worden.((*Jozua 1:8 *Johannes 5:39 *Handelingen 17:11)) De Schrift is volkomen, heeft op alles betrekking wat nodig is voor de eeuwige zaligheid((*Psalm 19:8 *Johannes 15:15 *Handelingen 20:20,27 *2 Timoteüs 3:16,17)), en is ten slotte alléén betrouwbaar.((*2 Petrus 1:19))
  
-  * "De mond des Heren heeft het gesproken" (Jesaja 58:14). +==== 3. Uit hoeveel delen bestaat de Schrift? ====
-  * "Ik, de Here, zal het woord spreken" (Ezechiël 12:25). +
-  * "Elk Schriftwoord is van God ingegeven" (2 Timoteüs 3:16).  +
-  * "Hiervan spreken wij dan ook met woorden, die niet door menselijke wijsheid, maar door de Geest geleerd zijn" (1 Korintiërs 2:13).+
  
-Hieraan ontleent de Schrift haar gezag, uitnemendheid, waarheid en vervulling, die zo nodig is als het nodig is dat God waarachtig is. Daarom geldt van haar:+Uit twee delen, want ze wordt verdeeld in het Oude en het Nieuwe Testament, oftewel in de profetische en apostolische leer die vervat is in de canonieke boeken – de boeken die aan de regel of het richtsnoer van het geloof voldoen.
  
-  * Zij alleen is het in en van zichzelf waard om geloofd te worden, en is dan ook niet onderworpen aan de waardering, vermeerdering, vermindering of verandering door engelen of mensen.(( +==== 4. Wat zijn de canonieke boeken? ====
-*Deuteronomium 12:32  . *Openbaring 22:18. +
-)) +
-  * Zij alleen is vrij van dwaling.(( +
-*Matteüs 12:24  . +
-)) +
-  * Zij alleen moet op haar eigen spreken worden geloofd.  +
-  * Uit haar alleen moeten leringen worden bevestigd en vastgesteld,(( +
-*Deuteronomium 17:4-10  . *Jesaja 8:20. *Maleachi 2:7. *Handelingen 17:2. +
-)) die door allen gelezen mogen worden.(( +
-*Jozua 1:8  . *Johannes 5:39. *Handelingen 17:11. +
-)) +
-  * Zij alleen is volkomen en omvat alles dat tot de eeuwige zaligheid nodig is.(( +
-*Psalm 19:8  . *Lucas 16:29. *Johannes 15:15. *Handelingen 20:20-27. *2 Timoteüs 3:16-17. +
-)) +
-  * Zij alleen is vast en zeker.(( +
-*2 Petrus 1:19  . +
-))+
  
-De medewerkende oorzaken zijn Mozes, de profeten en de apostelen.+De boeken van de profeten en de apostelen die door de inspiratie van de Heilige Geest geschreven en als zuiver zijn aanvaard. Zo alleen kunnen ze een regel of richtsnoer van het geloof en de goede werken zijn, naar welk criterium elke mening of leerstelling moet worden onderzocht. Daardoor kan men vaststellen dat iets overeenstemt met de ware leer die van God is, dat het oprecht is, en dat het naar de richtlijn van de apostelen is, zodat wij in dat spoor dan ook verder kunnen gaan.((*Filippenzen 3:16))
  
-==== 3. Uit hoeveel delen bestaat de Schrift? ====+==== 5. Wanneer is dat richtsnoer gaan functioneren? ==== 
 + 
 +Dat is er eerst geweest voor wat de vijf boeken van Mozes betreft, want op Gods bevel was men gewoon om alle leerstukken van het geloof daaraan te toetsen.((*Deuteronomium 17:18 e.v. *Jozua 1:8 e.v.)) Later is dat richtsnoer uitgebreid ten aanzien van de profetische geschriften (zoals ze genoemd werden).((*Lucas 16:29 *Lucas 24:45 *Handelingen 17:11)) Ten slotte is het tot voltooiing gekomen nadat de geschriften van het Nieuwe Testament naast die van het Oude Testament gekomen zijn.((*1 Tessalonicenzen 5:21 *1 Johannes 4:1)) 
 + 
 +==== 6. Hoeveel boeken zijn er in het Oude Testament? ==== 
 + 
 +Aan de oude Joodse vaders, die Paulus met nadruk noemt in Romeinen 3:2, zijn de woorden van God toevertrouwd geweest, en ook de hedendaagse Joden houden zich aan 24 canonieke boeken van het Oude Testament aan. Deze boeken hebben zo’n grote autoriteit, kracht en gewicht dat men aan het gezag ervan niet kan twijfelen. Naar het aantal van 24 noemen zij deze boeken //Esrim Veerba//. 
 + 
 +//Hoe delen zij deze 24 boeken in?// 
 + 
 +In vier orden. 
 + 
 +//Wat is de eerste orde?// 
 + 
 +Deze eerste wordt door hen de //Torah// genoemd, de Wet of de Leer. In deze orde brengen zij de vijf boeken van Mozes onder, namelijk Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium. De Grieken noemen deze vijf boeken de //Pentateuch//. Deze boeken zijn door Mozes zelf geschreven, met als uitzondering dat dit aan het eind van Deuteronomium bij sommige verzen door Jozua of door Eliazar is gedaan. 
 + 
 +//Wat is de tweede orde?// 
 + 
 +De boeken //Nebiim reschonim//, dat wil zeggen: de vroege profeten, namelijk de vier historische boeken Jozua, Richteren, (1 en 2) Samuël en (1 en 2) Koningen. 
 + 
 +//Wat is de derde orde?// 
 + 
 +De boeken //Nebiim acharonim//, dat wil zeggen: de latere profeten, en ook nu zijn er vier boeken: Jesaja, Jeremia, Ezechiël en het Boek van de kleine profeten, die de Joden in één boek hebben ondergebracht, namelijk Hosea, Joël, Amos, Obadja, Jona, Micha, Nahum, Habakuk, Zefanja, Haggaï, Zacharia en Maleachi. 
 + 
 +//Wat is de vierde orde?//
  
-Tweedelen: want zij wordt verdeeld in het oude en nieuwe testament, of in de profetische en de apostolische leer. die vervat is in de kanonieke of heilige boeken.+Deze wordt //Sepher ketubim// genoemd, dat is het Boek van de heilige schrijvers; dit bevat 11 boeken, namelijk Kronieken (1 en 2), Psalmen, Spreuken van Salomo, Job, Ruth, Prediker van Salomo, Klaagliederen van Jeremia, Hooglied, Esther, Daniël, Ezra en Nehemia – waarbij die twee laatste als één boek worden beschouwd.
  
-==== 4. Welke worden heilige boeken genoemd? ====+Al deze boeken samen opgeteld geeft 24 als totaal. Sommigen komen echter niet verder dan 22, maar dat komt omdat het boek Ruth dan samengevoegd wordt met het boek Richteren en de Klaagliederen van Jeremia met het boek Jeremia zelf.
  
-die van de  profeten en apostelen, door ingeving des Heiligen Geest beschreven of door goed??? aangenomen zijn. Bevat??? alleen een regel of richtsnoer des geloofs en die van de goede werken zouden zijn na het welke alle andere leeringen gepast? en onderzocht moeten worden. Opdat men mag verstaan dat het een leering Gods is die oprecht is na het gebod van de apostelen dat wij in dezelfde regel voortgaan. Filippenzen 3:16 "%%maar hetgeen wij bereikt hebben, in dat spoor dan ook verder!".%%+==== 7. Worden bij deze canonieke boeken niet enkele andere boeken gevoegd? ====
  
-==== 5. Wanneer heeft die regel begonnen te zijn? ====+Ja, de apocriefe boeken worden daaraan toegevoegd, want het is alsof men daarmee de verborgen of geheime geschriften bedoelt. Die geschriften werden vroeger namelijk niet in het openbaar naar voren geschoven om bepaalde leerstukken van het geloof te bewijzen – want het geloof komt alleen voort uit het Woord van God((*Romeinen 10:17)) – maar wel om er goede gewoonten en zeden uit te leren. De reden hiervan is dat het gezag van deze geschriften wat duister is, of omdat de namen van de auteurs niet bekend zijn, of omdat ze enkele dingen leren die voor de profeten en de apostelen onbekend zijn.
  
-Ten eerste is die regel geweest van de vijf boeken van Mozes. daaraan men volgens Gods bevel alle leerstukken des geloofs placht te toetsen: Deuteronomium 17:18-20 ???  "Wanneer hij nu op de koninklijke troon gezeten is, dan zal hij voor zich een afschrift laten maken van deze wet, welke bij de levitische priesters berust. Dat zal hij bij zich hebben en daarin zal hij lezen gedurende heel zijn leven om te leren de Here, zijn God, te vrezen door al de woorden van deze wet en al deze inzettingen naarstig te onderhouden, opdat zijn hart zich niet verheffe boven zijn broeders, en hij van het gebod niet afwijke naar rechts of naar links, opdat hij lange tijd koning moge blijven, hijzelf en zijn zonen, te midden van Israël". en Jozua 1:8 ??? "Dit wetboek mag niet wijken uit uw mond, maar overpeins het dag en nacht, opdat gij nauwgezet handelt overeenkomstig alles wat daarin geschreven is, want dan zult gij op uw wegen uw doel bereiken en zult gij voorspoedig zijn".  Naderhand is die regel vermeerderd door de schriften van de profeten die ??? alzo genaamd worden waarvan men leest in Lucas 16:29 "Maar Abraham zeide: Zij hebben Mozes en de profeten, naar hen moeten zij luisteren". en Lucas 24:45 "Toen opende Hij hun verstand, zodat zij de Schriften begrepen". en Handelingen 17:11 ??? (denk ik HA) "en dezen onderscheidden zich gunstig van die te Tessalonica, daar zij het woord met alle bereidwilligheid aannamen en dagelijks de Schriften nagingen, of deze dingen zo waren." Ten laatste is die regel volkomen geworden nadat de schriften van het Nieuwe Testamen na het Oude Testament gekomen zijn. Waar men van leest: 1 Tessalonicenzen 5:21  "maar toetst alles en behoudt het goede". en 1 Johannes 4:1 "Geliefden, vertrouwt niet iedere geest, maar beproeft de geesten, of zij uit God zijn; want vele valse profeten zijn in de wereld uitgegaan".+==== 8. Hebben de apocriefe boeken hetzelfde gezag en dezelfde kracht als de canonieke boeken? ====
  
-==== 6. Hoeveel boeken kent het Oude Testament? ====+Nee, want ze zijn niet door de profeten of de apostelen geschreven, en ze zijn ook niet vanuit zichzelf geloofwaardig. Ook is in deze geschriften niet de kracht en het gezag van de Heilige Geest zoals in de canonieke, en er staan dingen die in strijd zijn met de canonieke boeken, of dingen die erg fantastisch lijken maar gewoon niet kunnen; en ten slotte worden er dingen vermeld die echt onwaar zijn. Tobias 8 en 12 zijn in strijd met Gods Woord. In 1 Makkabeeën 6 en 2 Makkabeeën 12 en 14, en ook in Baruch 6 wordt gezegd dat de Joden in de gevangenis gedood werden in plaats van zeventig jaar in ballingschap waren – en dit is iets wat tegen de Schrift ingaat. Ze zijn ook niet gericht aan de Joden – aan wie de woorden van God toch zijn toevertrouwd –, want ze zijn niet in het Hebreeuws geschreven. Ten slotte is hun betrouwbaarheid of hun echtheid in de gemeente altijd twijfelachtig geweest; en van nog meer gewicht is dat er twijfels zijn over de schrijvers ervan.
  
-De oude Hebreën??? die door Paulus uitdrukkelijk beschrijft Romeinen 3:2 "Velerlei in elk opzicht. In de eerste plaats [toch] dit, dat hun de woorden Gods zijn toevertrouwd." En de Joden ??? ??? ??? nemen vier-en-twintig ??? boeken van het Oude Testamen aan, die van zodanige authoriteit, macht en aanzien zijn, dat men daar niet aan behoort te twijffelen: dewelke zij noemen naar het getaal der vierentwintig boeken Efrim Veerba???.  a) Hoe delen wij de 24 boeken in?  In deze orde. 1(Welke is de eerste orde? HA). Wordt dan hier genoemd Torah, de wet of leeringen. en schrijven deze orde toe, de vijf boeken van Mozes, Genesis, Exodus, Leviticus, Numerie, Deuteronomium: Die de Grieken noemen de boeken Pentateuchon van Mozes zelf beschreven behalve dat in het laatste van Deuteronomium waarvan???  sommige beschreven door Jozua of van Eleazar daar bij gedaan zijn.  b) Welke is de tweede orde?  Nehiim Refchonim, dat is de eerste profeten: en wordt volbracht met vier historische boeken: Jozua, de Richteren, de twee boeken van Samuël, en de twee boeken der koningen.  c) Welke is de derde orde?  De Nehiim Acharonim. Dat is de laatste profeten: en bevat hier vier boeken: Jesaja, Jeremia, Ezechiël en het boek van de twaalf kleine profeten. die bij de Hebreën in een boek gesteld worden als daar zijn: Hosea, Joël, Amos, Obadja, Jona, Micha, Nahum, Habakuk, Sefanja, Haggai, Zacharia en Maleachi.  d) Welke is de vierde orde?  Wordt genoemd Sepher Ketuhim. Dat is het boek der heilige schrijvers en bevat elf boeken paralipomena???. De Psalmen, de Spreuken van Salomo, Job, Ruth, de Prediker van Salomo, De klaagliederen van Jeremia, Caticum Canticorum??? (de Kronieken? HA), Esther, Daniël, Ezra en Nehemia. Welke twee laatsten voor één gehouden worden. Al deze boeken zo ze tezamen gesteld worden zijn vierentwintig. maar dat sommigen niet meer dan tweeentwintig tellen komt daaruit dat ze het boek Ruth met het boek der Richteren en de klaagliederen van Jeremia met zijn profetie te zamen tellen.+==== 9. In hoeveel delen wordt het Nieuwe Testament verdeeld? ====
  
-==== 7. Worden bij deze heilige boeken niet enige andere boeken gevoegd? ====+In vier delen.
  
-Daar worden bijgevoegd de Apocriefe geschriften alsof men zelf de verborgen ??? en de ??? schriften: overmits zij wel eer in de gemeente openbaar niet wezen voort gebracht om leer stukken des geloofs te bewijzen. Dewijl het geloof alleen komt uit het Woord van God, Romeinen 10:17 "%%Zo is dan het geloof uit het horen, en het horen door het woord van Christus". Maar alleen om goede zeden en manieren te leren, overmits haar authoriteit ???(duister) is, en de namen van hare schrijvers verborgen zijn en omdat ze sommige dingen leren die van de profeten en apostelen onbekend zijn.+  - Het eerste omvat de vier evangeliën Matteüs, Markus, Lucas en Johannes. Daarin wordt de menswording van Christus beschreven en eveneens het werk van onze verlossing dat door Hem naar Gods belofte werd volbracht. Door deze evangeliën wordt de zekerheid van ons geloof des te sterker vanwege de overeenstemming tussen de verschillende evangeliën. Zo trekt het Koninkrijk van Christus op deze wagen met vier raderen voort tot de vier hoeken van deze wereld. 
 +  - Het tweede bevat de Handelingen van de apostelen, door Lucas beschreven. Daarin wordt het begin van de dienst van de apostelen en de verdere uitbreiding van de kerk beschreven. Het is kortom een geschiedenis van de kerk van ongeveer dertig jaar na de hemelvaart van Christus. 
 +  - Het derde wordt gevormd door de brieven van de apostelen, te weten veertien brieven van Paulus: aan de Romeinen, Korintiërs, Galaten, Efeziërs, Filippenzen, Kolossenzen, Tessalonicenzen, Timoteüs, Titus, Filemon en de Hebreeën; drie brieven van Johannes, twee van Petrus, een van Jakobus, en een van Judas, de broer van Jakobus. 
 +  - Het vierde bevat de Openbaring aan Johannes over de toekomstige situatie van de wereld en de kerk tot aan het einde van de wereld.
  
-==== 8. Hebben de apocriefe boeken dezelfde authoriteit en macht als de Heilige boeken? ====+==== 10. Waaruit blijken de verschillen tussen de profetische en de apostolische geschriften? ====
  
-Nee, want nog van de profeten nog van de apostelen geschreven zijn ??? en zijn niet van haarzelfs geloofwaardig: Ook schijnt in haar de kracht en de majesteit van de Heilige Geest niet als in de heilige. En in dezelfde zijn dingen die tegen de heilige boeken strijden of dingen die niet kunnen bestaan of ongehoord zijn en ??? openbaarlijk vals zijn. Tobit 8 en 12 ???. Tegen Gods Woord. 1. Makkabeeën 6 en 2 Makkabeeën 14 en 12. In Baruch 6 wordt gezegd dat de joden de gevangenis zullen zijn, zeven geslachten in plaats van zeventig jaar tegen het gebruik der schriften. En zijn ook door??? de joden (dewelke nochtans de woorden Gods vertrouwd zijn) niet overgeschreven: Want ook zijn ze in het hebreeuws niet geschreven. Haar betrouwbaarheid en oprechtheid is altijd in de gemeente twijfelachtig geweest, ja wat meer is, van haar gebeuren getwijfeld.+Ze verschillen niet wat de leer betreft, want in beide wordt hetzelfde geloof en dezelfde oproep tot een heilig leven verkondigd((*Johannes 5:46)); maar er is wel een verschil in tijd. De profetische geschriften bevatten profetieën ten aanzien van Christus Die komen zou, en de apostolische geschriften vertellen de geschiedenis van Christus Die gekomen is. Die laatste laten door wat er verteld wordt en door de toepassing [ervan op Christus] heel goed zien dat de oude profetieën vervuld zijn. Daarom mag het Oude Testament het fundament, de grondslag van het Nieuwe en het Nieuwe de vervulling van het Oude Testament genoemd worden. Zoals het Oude Testament het Nieuwe wáár maakt, zo maakt op zijn beurt het Nieuwe het Oude Testament wáár. Christus vergelijkt de verkondiging door de profeten met het zaaien, en die van de apostelen met de oogst. De dingen die nog wat duister in de profetische boeken blijven, krijgen in de apostolische geschriften een meer heldere en een rijkere uitleg.((*Matteüs 13:16 *1 Korintiërs 10:11 *2 Korintiërs 3:13-18 *Hebreeën 10:11))
  
-==== 9. In hoeveel delen wordt het nieuwe testament gedeeld? ====+==== 11. Is het Woord van God meer volmaakt geworden, nadat het Nieuwe Testament aan het Oude is toegevoegd? ====
  
-In vier delen: Het eerste bevat de vier evangeliën, Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes waarin de leer van de menswording van Christus en het werk van onze verlossing door Hem volbracht naar Gods beloften beschreven wordt: opdat de zekerheid van ons geloof des??? te zekerder zij vanwege de overeenstemming der beschreven evangelisten. Alsook dat het rijk van Christus op dezen??? ??? met vier ??? ??? gevoegd werde door de vier hoeken der wereld. Het tweede, De Handelingen der apostelen door Lucas geschreven: waarin verteld wordt de beginselen van de dienst der apostelen en de voortplanting der kerken. En geschreven is omtrent dertig jaren na de Hemelvaart van Christus. Het derde, de brieven der apostelen, te weten: veertien van Paulus: Tot de Romeinen, de Korintiërs, Galaten, Efeziërs, Filippenzen, Kolossenzen, Timoteüs, Titus, Filemon en tot de Hebreeën. Drie van Johannes, twee van Petrus, één van Jacobus, één van Judas de broeder van Jacobus. Het vierde, De openbaring van Johannes aangaande de toekomende stand??? der wereld en die der kerken tot aan het einde der wereld toe.+Nee, want als er niets meer dan de vijf boeken van Mozes zouden zijn, waren ze nog genoeg tot zaligheid. De profeten zijn erbij gekomen als uitleggers ervan. Het Oude Testament is volledig en dus ook genoeg voor wat het wezen betreft, maar niet ten aanzien van de woorden. Door de toevoeging van het Nieuwe Testament is het dus niet vollediger maar wel duidelijker geworden.((*Genesis 3:11 *Jesaja 53 *Lucas 16:29 *Johannes 5:39 *1 Korintiërs 15:3-5))
  
-==== 10. Hoe verschillen de profetische schriften van die der apostolische? ====+==== 12. Waaruit blijkt dat de profetische en apostolische geschriften door God geïnspireerd zijn? ====
  
-Zij verschillen niet zoveel de leer aangaat. Want in haar wordt hetzelfde geloof en leer der zeden geleerd. Maar alleen ten aanziens des tijds. Want de profetische geschriften bevatten voorzeggingen van Christus die komen zou: En de apostolische beschrijven een historie van Christus die gekomen is, en betonen door vertellingen en toe-eigeningen de vervulling der voorzeggingen: waarom het Oude Testament mag genoemd worden het fundament of de grondlegging van het Nieuwe en het Nieuwe als een vervulling van het Oude. En als het Oude Testamen het Nieuwe waarmaakt zo wederom maakt het Nieuwe het Oude waar. En Christus vergelijkt de leer der profeten bij het zaaien en van de apostelen bij de oogst. En die dingen die wat duisterder in de profetische boeken worden voorgesteld, die worden wat klaarder en overvloediger in de apostolische uitgelegd.+Voor een deel blijkt dat uit getuigenissen en voor een deel ook uit bewijsvoering. Wat de getuigenissen betreft, zijn er inwendige en uitwendige getuigenissen.
  
-==== 11. Is het Woord Gods volkomender geworden nadat het Nieuwe testament bij het Oude gekomen is? ====+Het inwendige getuigenis is van de Heilige Geest waarbij ons hart vanbinnen wordt aangesproken en het getuigenis klinkt dat de Schriften door God ingegeven en in ons hart verzegeld zijn.((*Efeziërs 1:13 *1 Johannes 2:20,27)) “Gij echter hebt een zalving van de Heilige en gij weet dat allen.” Allen die door Gods Geest gedreven worden, belijden maar al te graag de kracht van het Woord, zoals daarover gesproken wordt in 1 Korintiërs 2:15: “Maar de geestelijke mens beoordeelt alle dingen.” Jesaja 53:1 maakt duidelijk dat niet aan allen “de arm des HEREN” wordt geopenbaard; en zo gebeurt dat ook in Lucas 8:10 en Matteüs 13:11, waar duidelijk wordt dat niet aan allen maar alleen aan hen die God het geeft, de geheimenissen van het Koninkrijk Gods worden geopenbaard. Dit getuigenis heeft de kracht om ons te verzekeren en is voor ons allen voldoende; alleen zij die tot God bekeerd zijn weten hiervan((*Johannes 14:17)). Dit getuigenis komt altijd met de Heilige Schrift overeen, want anders is het van geen waarde. Zoals God alleen in Zijn Woord een overtuigend getuigenis van Zichzelf geeft, zo vindt het Woord het geloof in onze harten niet eerder dan wanneer het door het inwendig getuigenis van de Geest verzegeld wordt.
  
-Nee, want als er niet meer dan de vijf boeken van Mozes waren, toen??? (toch) waren ze genoegzaam. Tot dezen zijn de profeten gekomen als uitleggers. Het Oude Testament was dan geheel en genoegzaam zoveel de zin aangaat ofschoon niet zoveel de woorden aangaat. Zo is het dan niet door het toekomen van het Nieuwe volkomender geworden maar klaarder.+Het externe getuigenis dat de Schrift vanuit God is, komt van de joden. Zij getuigen heel eensgezind dat de boeken van het Oude Testament door God geïnspireerd zijn en door Hem werden gegeven. Zij lezen en bewaren die dan ook heel ijverig. Daarom noemt Augustinus hen terecht de boekverkopers of de bibliotheek van de christenen, omdat ze ons het lezen van de heilige boeken hebben doen toekomen, ook al verzuimen ze daarvan zelf een goed gebruik te maken. Ja, wat nog meer zegt, is dat diezelfde Joden getuigen dat Christus Jezus in wijsheid en nooit eerder gehoorde wonderen heel bekend is geweest, dat Hij door het volk is gedood en op de derde dag weer is opgestaan. Zie het 18e boek van Josephus, hoofdstuk 4, //Over de geschiedenis van de Joden//.
  
-==== 12. Waaruit blijkt het dat de profetische en de apostolische schriften van God ingegeven zijn? ====+==== 13. Welke argumenten zijn er die aantonen dat de Schrift vanuit God is voortgekomen? ====
  
-Eensdeels uit getuigenissen, eensdeels uit bewijs-redenen. En uit de getuigenissen, eensdeels inwendige, eensdeels uitwendige. Het inwendige getuigenis is één, namelijk der Heiligen Geestes onze harten van binnen aansprekende en betuigende dat de schriften van God ingegeven zijn en die in onze harten verzegelende. Efeziërs 1:13 "In Hem zijt ook gij, nadat gij het woord der waarheid, het evangelie uwer behoudenis, hebt gehoord; in Hem zijt gij, toen gij gelovig werdt, ook verzegeld met de heilige Geest der belofte". en 1 Johannes 2:20 "Gij echter hebt een zalving van de Heilige en gij weet dat allen". en vs 27 "En wat u betreft, de zalving, die gij van Hem ontvangen hebt, blijft op u, en gij hebt niet van node, dat iemand u lere; maar, gelijk zijn zalving u leert over alle dingen, en waarachtig is en geen leugen, blijft in Hem, gelijk zij u geleerd heeft". Want al degene die voor God Geest gedreven worden bekennen lichtelijk zijn kracht ??? in de schriftuur als gezegd wordt: 1 Korintiërs 2:15 "Maar de geestelijke mens beoordeelt alle dingen, zelf echter wordt hij door niemand beoordeeld".  en Jesaja 53:1 "Wie gelooft, wat wij gehoord hebben, en aan wie is de arm des Heren geopenbaard?" Idem: Lucas 8:10 "En Hij zeide: U is het gegeven de geheimenissen van het Koninkrijk Gods te kennen, maar aan de anderen (worden zij gepredikt) in gelijkenissen, opdat zij ziende niet zien en horende niet begrijpen". en Matteüs 13:11 "Hij antwoordde hun en zeide: Omdat het u gegeven is de geheimenissen van het Koninkrijk der hemelen te kennen, maar hun is dat niet gegeven". En dit getuigenis is eigenlijk bekwaam tot onze bekering en doet allen ons genoeg. Degenen die tot Christus bekeerd zijn alleen bekent dat altijd met de schriften overeenkomt. Zonder hetwelke het getuigenis van de gemeente bij ons van geen ??? (weerspraak of weerzin HA) mag wezen. Want gelijkerwijs God alleen in Zijn Woord een bekwaam getuige van Hemzelf is zo vindt het Woord niet eerder het geloof in onze harten dan als het door het inwendige getuigenis des Geest verzegeld wordt. Het uitwendige getuigenis, dat de schrift van God voort gekomen is moet men nemen zelfs van de joden die eendrachtig getuigen dat de boeken van het Oude Testamen van God ingeblazen en gegeven zijn. En lezen de bewaarde verhalen derhalve zorgvuldig. Waarom Augustinus haar terecht noemt: Boek-verkopers of boek-kaften der Christenen, omdat ons het lezen der heilige boeken beschikt hebben. Welke gebruik is zelfs ???. Ja wat meer is, dezelfde Joden betuigen dat Christus Jezus in wijsheid en ongehoorde wonderwerken ??? is geweest. En door het volk gedood, ten derde dage weder opgestaan is. Flavius Josephus in zijn achtiende boek, hoofdstuk vier van de oudheden der Joden.+  - De oudheid, want het oudste is het meest betrouwbaar; het nieuwste is het meest dubieus. 
 +  - De vervulling van de profetieën. We kunnen denken aan de profetieën over de Messias, de Zaligmaker van het menselijk geslacht((*Genesis 3:15)); de voorzegging aan Abraham over zijn nakomelingen die in Egypte terechtkwamen, hun slavernij in dat land en de toekomende verlossing daaruit na 300 jaar((*Genesis 15:13,14 *Handelingen 7:6,7)); de belofte om het koningshuis en het koninkrijk op te richten in de stam Juda((*Genesis 49:8)); de belofte dat de heidenen na lange tijd in Gods genadeverbond zouden worden opgenomen((*Jesaja 45:22)); aan de verwoesting van Jeruzalem((*Ezechiël 15:6 *2 Koningen 24:14 *Daniël 9:26 *Matteüs 24:2)); aan de terugkeer van het volk uit de Babylonische ballingschap((*Jeremia 12:15 *Jeremia 25:11-12)); de daden van koning Kores die in het voordeel van de Joden waren, zoals die beschreven worden in Jesaja 45:1 en 2; de profetie dat Josia, de koning van Juda, de priesters zou slachten en hun beenderen op het altaar te Bethel zou verbranden – die 333 jaar vóór de geboorte van Josia werd uitgesproken en 359 jaar later vervuld werd((*1 Koningen 13:2 *2 Koningen 23:15)); de bijzondere profetieën van Daniël over de vier koningen en hun geschiedenis, zijn profetie over het einde van de wereld en meer andere((*Daniël 7:17,21 *Daniël 11:2)); en aan de profetie over de komst van Christus en Zijn dood((*Daniël 9:24-27)). Al deze zaken konden niet door menselijke scherpzinnigheid voorzien worden en evenmin worden voorspeld op basis van natuurlijke redenen en oorzaken. Toch zijn ze alle door de stellige uitkomst ervan bevestigd. 
 +  - De vorstelijke majesteit en voornaamheid van geest die overal en steeds weer juist in ongekunstelde en eenvoudige woorden uitblinkt.((*1 Korintiërs 2:4)) 
 +  - De daadwerkelijke kracht van de Schrift die blijkt in het hart van mensen. Dat zien we:
  
-==== 13. Welke bewijsredenen betuigen dat de Schriften van God zijn voortgekomen? ====+  - in de bekering van mensen, als de Schrift haar verborgen kracht in het werk stelt, waardoor de mens aangeraakt en innerlijk bewogen wordt, waardoor hij een ander en nieuw mens wordt((*Hebreeën 4:12 *Psalm 119:111 *Handelingen 13:12)); 
 +  - in tegenspoed, wanneer de Schrift in het hart een levende en sterke troost opwekt, zodat de mensen hun zaken ten slotte van minder belang vinden dan de Heilige Schrift; ze laten zich dan ook niet afleiden door welk verdriet dan ook en zelfs niet door de dood, zoals men bij de martelaars mag zien van wie het bloed de waarheid van de Schrift verzegelt. 
 +  - De onverzoenlijke haat waarmee de satan en de wereld de leer van de Heilige Schrift vervolgen, terwijl ze andere meningen, hoe vreemd en goddeloos ze ook mogen zijn, wél kunnen accepteren. 
 +  - De onoverwinnelijke kracht en stabiliteit waarmee de Schrift tegen zo veel geweld van de satan en de razernij van de wereld staande blijft, en daar zelfs door haar wonderlijke verspreiding over triomfeert en heerschappij voert. Daarover lezen we in 1 Makkabeeën 1 : 59, waar verteld wordt dat toen Antiochus bevolen had dat al de heilige geschriften verbrand moesten worden, ze toch direct daarna als het ware uit hun schuilplaatsen tevoorschijn kwamen en niet lang daarna in het Grieks vertaald werden, zodat ze over de hele wereld verspreid zijn. 
 +  - De schone harmonie en wonderlijke overeenkomst van al de elementen in het onderricht van Mozes, van de evangelisten en de apostelen. 
 +  - De wonderlijke roeping van Mozes((*Exodus 2:7-10 *Exodus 3:2 *Handelingen 7:10)), van de profeten((*Amos 7:14)) en van de apostelen. De meesten van hen waren ongeleerde en eenvoudige mensen die niet gestudeerd hadden om anderen te onderwijzen; maar toch hebben ze op een voortreffelijke manier over de verborgenheden van de hemel gesproken.((*Handelingen 2:11 *Handelingen 4:13)) We denken ook aan de bijzondere bekering van Paulus tot een nieuw mens, terwijl hij daarvóór juist met voorbedachten rade en doelbewust een wrede en bloeddorstige vijand was.((*Handelingen 9:3)) Zij allen hebben niet hun eigen eer en voordeel gezocht, maar alleen de eer van God en Christus, en de zaligheid van mensen. 
 +  - De voortdurende overeenstemming van heel Gods gemeente en ieder godvrezend mens in het bijzonder om gedurende een heel lange tijd en wereldwijd de Schrift te aanvaarden en ook te bewaren. 
 +  - De vele en voortreffelijke wonderen. In de periode van het Oude Testament gebeurden die al, en de satan heeft ze niet kunnen nabootsen. We denken bijvoorbeeld aan de opwekking uit de dood((*1 Koningen 17:22 *2 Koningen 13:21)), de scheiding in het water van zee en rivier((*Exodus 14:21 *Jozua 3:15,16)), het stilstaan en het teruggaan van de zon((*Jozua 10:13 *2 Koningen 20:11)). Ook in de periode van het Nieuwe Testament gebeurden er veel wonderen, die ook door de Joden zelf niet ontkend konden worden, zoals Josephus getuigt in het Boek 18, hoofdstuk 4. De Joden beweren vandaag aan de dag dat de wonderen van Christus op een bijgelovige manier gedaan zijn door een woord te gebruiken, namelijk “schem hamphoras” (Gods onuitsprekelijke naam), zodat ze er niet toe gedwongen worden om de waarheid te aanvaarden en Jezus, de Zoon van Maria, te belijden als de Christus. 
 +  - De stof en inhoud van de Bijbel, omdat deze in alle opzichten hemels onderwijs geeft en duidelijk aangeeft niet op het aardse gericht te zijn. Alleen in haar wordt ons de wet van God op een volkomen en zuivere wijze voorgehouden.((*Deuteronomium 4:6-8)) En alleen zij wijst de weg tot de zaligheid – een weg die niet strijdt tegen de eer en de volkomen gerechtigheid van God, en ons geweten geruststelt. 
 +  - De vorm en gestalte van de Schrift, want daaruit blijkt duidelijk hoe gepast en welgeordend de wijsheid van God aan ons wordt uitgedeeld. 
 +  - De droeve en vreselijke ondergang van hen die de Schrift haten en haar proberen te vernietigen.
  
-1. De oudheid: Want het oudst is het waarachtige, het laatste, het ver???  2. De uitkomst en de vervulling der profetieën van de Messias de Zaligmaker van het menselijke geslacht (a). De voorzeggingen van Abraham geschied van het ??? zijner nakomelingen in Egypte, de Egyptische slavernij en de toekomstige verlossing uit dezelfde na vierhonder jaar (b): De belofte van het vorstendom en koningkrijk op te richten uit de stam van Juda (c). De voorzegging van de heidenen na lange tijd tot Gods genade-verbond te roepen (d). Van de verwoesting van Jeruzalem (e). Van de wederkomst van het volk uit de Babelonische gevangenis (f). Van de daden en werken van Christus??? (God HA) tot voordeel der joden die beschreven worden in Jesaja hoofdstuk 45. ??? De voorzegging van Josia koning van Juda die de priesters zou slachten en de beenderen der mensen op het altaar te Bethel zou verbranden hetwelk geschied is 333 jaar voor de geboorte van Josia en 359 jaar voor de volbrenging (g). De heerlijke profetiën van de profeet Daniël van de vier koningkrijken en haar vervolg of voortgang. Van de antichrist en zijn leer, van het einde des werelds (h) en de vier??? dingen. Van de toekomst en de dood van Christus (i). Welke dingen alle niet voor menselijke scherpzinnigheid voorzien konden worden nog uit natuurlijke reden de oorzaken ??? (geraamd) worden en zijn nochtans door een zekere uitkomst bevestigd.  3. De heerlijke majesteit en trefzekerheid van de Geest die allenthalven ??? onder een ongezierde eenvoudgheid en nederigheid van woorden in de Schrifen uitblinkt (k).  4. De dadelijke kracht van de schriften in de harten van de mensen. 1. In de bekeering van de mensen als de schriften enige verborgen kracht in het werk stelt waardoor de mens aangetast en inwendig beweegt en overzulks in een nieuw mens veranderd wordt (1). 2. In tegenspoed als ze in de verten ontsteekt een levendige en vaste vertroosting dat de mensen eindelijk alle  dingen van haar minder achten dan de Heilige schrift. nog dat ze zich van dezelfde niet laten aftrekken door enige manier van verdriet, ja zelfs door de dood niet zoals men aan de martelaars zien mag door wiens bloed zij bezegeld is. 5. De onverzoenlijke haat, daar satan en de wereld de leer van de schriften mede vervolgen daar ze andere leeringen, hoe ongerijmd en goddeloos dat ze zijn wel mogen dulden en belijden. 6. De onverwinnelijke vastigheid, dat ze tegen zoveel geweld van de satan en de razernij van de wereld staande blijft en daarover triumfeert en heerst door een wonderbaarlijke voortgang. Waartoe strekt hetgeen wij lezen in 1 Makkabeeën 1 vs. 59 ( 60 en 61 lijkt mij beter op z'n plaats. HA) Dat als Antiochus Epifanes bevolen had dat al de heilige schriften zouden verbrand worden, dat ze nochtans terstond daarna als uit haar schuilplaatsen voort gekomen zijn en niet lang daarna in de Griekse taal zijn overgezet en zo door de hele wereld verbreidt zijn geworden. 7. De schone overeenstemming en de wonderlijke overeenkoming van alle delen van de leer van Mozes, der profeten Christus, de evangeliën en die van de apostelen. 8. De wonderbare roeping van Mozes (a), de profeten (b) en van de apostelen van dewelke de meeste hoop??? ongeleerde en slechte mensen zijnde, die in der mensen scholen niet geleerd hadden dat ze anderen mochten leren. Zo heerlijk en dat zo haast??? van de Hemelse verborgenheden gesproken hebben (c): De wonderlijke bekering van Paulus in een nieuwe mens die tevoren uit voorbedachten raad en wil een wreed en bloedig vijand was (d): En dat gezocht hebben niet haar eer en macht maar Gods en Christus eer alleen. en der mensen zaligheid. 9. De ??? overeenstemming, van de gehele gemeente en van een ieder godvruchtig mens in het bijzonder, zo lange tijd en zo wijdt en breed als het aardrijk strekt in de schriften aan te nemen en te bewaren. 10. Zo veel en schone mirakelen, zo de ouden (die satan ook in de gedaante niet heeft kunnen nabootsen, als daar zijn de opwekking van de dooden (e), de deling van de zee en de rivieren (f), het stilstaan en het teruggaan van de zon (g), als van het nieuwe testament die ook zelfs van de Joden niet ontkent mogen worden gelijk Flavius Josephus betuigt in Lib. 18 hoofdstuk 4. Ofschoon de Joden tot de huidige dag toe zeggen dat (door???) Christus mirakelen gedaan (zou???) zijn, door ??? en weet wat superstitie of bijgeloof van een woord Schem-Hamphoras genaamd, opdat ze niet gedrongen zouden zijn de waarheid plaats te geven en Jezus de zoon van Maria voor de Christus te bekennen. 11. De materie: het stof en de inhoud, omdat ze vervat ??? een hemelse leering en gans niet aards voor geeft: In haar alleen wordt de Wet Gods zuiver en volkomen voorgesteld (h): en zij wijst alleen die weg der zaligheid die jegens de eere en de volkomen gerechtigheid Gods niet strijd en de conciëntiën van het gewissen??? genoeg doet. 12. De form en de gedaante, overmits dat daar openlijk blijkt de geschikte, wel-gestelde uitdeling der Goddelijke wijsheid. 13. De droeve en schrikkelijke omkoming van degenen die haar vervolgen en haten.+==== 14. Wat is het ware en niet te loochenen kenmerk, waardoor alle mensen met redelijk vermogens moeten erkennen dat het onderwijs in de Schrift een boodschap is van de waarachtige God? ====
  
-==== 14. Welke is het waarachtig merkteken, dat niet liegen kan, waardoor alle mensen die bij haar zinnen zijn, bekennen dat deze leer de leer van de waarachtige God is? ====+Dat kenmerk is dat dit onderwijs ongetwijfeld afkomstig is van de waarachtige God, waarin ons geleerd wordt alléén, geheel en al, en op alle terreinen de eer van de enige God te zoeken en alleen op Hem te vertrouwen.((*Spreuken 16:14 *Johannes 5:43-44 *Johannes 7:18 *Johannes 8:49-50 *Johannes 12:43 *1 Korintiërs 10:31 *Galaten 1:10 *Filippenzen 1:9-11 *1 Timoteüs 1:17)) De wedergeboren gelovigen laten zich echter alleen tevredenstellen met de volle zekerheid van het geloof in hun hart, waardoor zij weten dat dit het onderwijs van God is dat hen zalig maakt.
  
-Dat die leer zonder twijfel de leer der waarachtige Gods is die ons leert de eer van de enige God alleen gans en in alle wegen te zoeken en Hem alleen aan te hangen (i). De wedergeborenen nochtans laten haar alleen daar in vergenoegen en zijn te vrezen door de volle zekerheid van het geloof in haar harten als in een zaligmakende leer van God.+==== 15. Maar welk antwoord moet men geven aan mensen die vragen waardoor wij weten dat Mozes, de profeten en de apostelen de auteurs waren van de geschriften, die onder hun naam uitgegeven zijn? Ja, is er wel ooit een Mozes geweest? ====
  
-==== 15. Maar wat zal men degenen antwoorden die vragen waaruit wij weten dat Mozes, de profeten en de apostelen de autheuren zijn van die schriften die onder haar naam uitgegaan zijn en of er ook immer een Mozes geweest is? ====+Met zo’n vraag moet men omgaan door er geen antwoord op te geven, want het is alsof iemand vraagt of er ooit een Plato, een Cicero en een Aristoteles geweest zijn die geschriften schreven welke aan alle mensen bekend zijn.
  
-Dat men zulken vraag moet bejegenen niet met antwoord maar met ???: want dat het??? even veel is alsof iemand vraagt of er ook tot enige tijd een Plato, Cicero en Aristoteles geweest is, van welke de geschriften in aller mensen handen zijn.+==== 16. We lezen nergens dat het Woord van God ook al vóór Mozes opgeschreven is; daarom vragen we: Hoe maakte God Zijn wil in die vroegere tijd aan de mensen bekend? ====
  
-==== 16. Nademaal men niet leest dat het woord van God door Mozes geschreven is, hoe openbaarde God de mensen in die tijd Zijn wil? ====+Door goddelijke antwoorden die God Zelf heeft gesproken tot Zijn dienaren((*Numeri 12:8)). Dat gebeurde ook wel door de Urim en de Tummim; deze bevonden zich in het borstschild van de hogepriester en daarmee werd door God het ware inzicht en de volmaakte rechtvaardigheid aan Mozes gegeven.((*Exodus 28:30)) Welke dingen dat geweest zijn, is onbekend; misschien door afbeeldingen die God hun voor ogen stelde óf in wakende toestand((*Jeremia 1:11)) óf in de slaap door dromen die God hun zond((*Numeri 12:6)). Ten slotte heeft God Mozes erop toegerust dat door hem die Schrift een begin zou krijgen. Ja, God heeft Zelf de Schrift als het ware geheiligd door de Tien Geboden die Hij met Zijn vinger geschreven heeft.((*Exodus 31:18)) Hij heeft aan Mozes de opdracht gegeven om de boeken van de Wet te schrijven((Exodus 24:4)). Daarna heeft Hij Zijn Woord – zowel mondeling als schriftelijk – aan ons toevertrouwd door de profeten((*Lucas 1:70)), door Christus als God en mens((*Hebreeën 1:1)) en ten slotte door de apostelen van Christus((*Matteüs 28:19 *Handelingen 1:8 *Romeinen 16:25-26)) Er is echter in mondelinge zin niets anders overgeleverd dan wat momenteel beschreven is. Er is weliswaar heel wat meer gezegd en gedaan dan beschreven is, maar dat verschilt er niet van. Aan de dingen die beschreven zijn, hebben we genoeg.((*Johannes 20:31))
  
-Of door Goddelijke antwoorden, zelfs door de mond en stem Gods tot Zijn dienaren uitgesproken (a): of door de Urim en de Tummin, dat is het licht en het recht of volkomenheid, die Mozes van God gegeven dat hij ze in de borstslap van de hoge-priester zou zetten (b). Wat en hoedanige dingen die geweest zijn is onbekend: of door gezichten of afbeeldingen die God haar voor ogen stelde. Of in het verstand van degenen die wachten (c). Of degenen die sliepen door dromen van God gezonden (d). Ten laatste heeft God Mozes bereid dat door hem de schriften zouden beginnen. Ja God heeft zelf de schriften geheiligd door de tien geboden die Hij met Zijn vinger geschreven heeft (e). En heeft Mozes bevolen de Boeken der Wet te schrijven (f). Heeft daarna zijn woord overgegen door de profeten (g). Door Christus als God en mens (h). Eindelijk door de apostelen van Christus, zowel mondeling als bij geschrift (i). Maar daar is niet anders bij monde overgegeven als nu geschreven staat. Alhoewel daar meer dingen gezegd en gedaan zijn als beschreven: nochtans zijn ze niet beschreven: en deze dingen die beschreven staan zijn genoeg (j??? k).+==== 17. Waarom is het Woord van God eigenlijk opgeschreven? ====
  
-==== 17. Maar waarom is het Woord van God beschreven? ====+  - Vanwege het gemakkelijk vergeten door ons menselijk verstand. 
 +  - Vanwege de menselijke geneigdheid om allerlei verkeerde dingen te doen waardoor Gods daden oneer worden aangedaan. 
 +  - Vanwege de roekeloze brutaliteit van mensen die steeds weer nieuwe godsdiensten verzinnen. 
 +  - Vanwege de listen van de satan, die zich verandert in een ‘engel des lichts’ en zo het menselijk verstand bespot en de mens door valse openbaringen bedriegt.
  
-1. Om de vergeetachtigheid van het menselijk verstand.  2. Om de genegenheid van de mensen tot allerhande verderfenissen, daar de Goddelijke werken door geschijnt worden.  3. Om de vermetelijke stoutheid van alle dagen nieuwe godsdiensten te versieren.  4. Om de loosheid van de satan, zich veranderende in een engel des lichts en het verstand van de mensen bespottend en bedriegend door valse openbaringen.+==== 18. In welke taal is elk van de Testamenten geschreven? ====
  
-==== 18. In welke taal zijn de beide testamenten geschreven? ====+Het Oude Testament is door Mozes en de profeten in de Hebreeuwse taal geschreven, omdat dit de taal was die vrijwel ieder van het volk van God sprak. Het Nieuwe Testament was echter in het Grieks geschreven, omdat die taal door het Griekse rijk dat aan het Romeinse rijk voorafging, in bijna alle volken en naties gesproken werd en het meest geschikt was om het Rijk van Christus over de hele [toenmaals bekende] wereld te verspreiden.
  
-Het oude is van Mozes en de profeten in het Hebreeuws beschreven omdat dat de taal was van Gods volk tot hetwelk het voornamelijk behoorde. Maar het nieuwe van de evangeliën en de apostelen in het Grieks, omdat  die taal door het Griekse gebied dat voor het Romeins ging, bijkans tot alle volken en natiën gekomen was en het bekwaamste??? was om het rijk van Christus door de ganse wereld te verspreiden???. Daarom is de Hebreeuwse tekst in het oude testament en niet de Griekse: en de Griekse in het nieuwe testament maar niet de Latijnse of enig andere authentiek??? zondig??? of geloofwaardig.+Daarom is de Hebreeuwse tekst van het Oude Testament en niet de Griekse, en de Griekse tekst in het Nieuwe Testament en niet de Latijnse of welke andere vertaling ook, authentiek, betrouwbaar en geloofwaardig.
  
-==== 19. Zal men de schriften aan alle christenen in haar moedertaal voorstellen? ====+==== 19. Moet men de Heilige Schrift voor alle christenen in hun eigen taal vertalen? ====
  
-Jazeker, want Christus heeft zelf geleerd in Zijn moedertaal (a), en de apostelen hebben de Grieken en andere heidenen en volken geleerd niet in het Hebreeuws maar in het Grieks: en een iegelijke natie in zijn moedertaal (b).+Ja, beslist! Christus is Zelf onderwezen in Zijn moedertaal((*Lucas 4:17)) en de apostelen hebben de Grieken en andere heidense volken niet in het Hebreeuws onderwezen, maar in het Grieks en aan ieder volk in de eigen taal.((*Handelingen 2:11))
  
-==== 20. Zijn de schriften klaar of duister? ====+==== 20. Is de Schrift helder of onduidelijk? ====
  
-Zij is klaar zo veel aangaat het fundament of grond van de leer der zaligheid als daar zijn de arikelen of hoofdsommen van het geloof en de wetten der tien geboden: hierom wordt ze een licht of lamp genoemd (c), door degenen die God het verstand opent (d), maar is duister voor de nacht-uilen en al degenen die verloren gaan dewelke de God dezes wereld het verstand verblind heeft (e). Maar voor de uitverkorenen is zij niet altijd klaar (f), maar alleen ten delen.  1. Opdat ze niet op haar verstand betrouwen, maar door gebeden het verstand deszelve van God begeren.  2. opdat ze tot een naarstige overdenking dezelfde??? verwerkt werden.  3. Dat ze de dienst der leerambt in waarde houden: En is derhalve de uitlegging van noode (g) na het voorbeeld van Christus (h) en die van Filippus (i).+Ze is helder voor wat het fundament van de leer der zaligheid betreft, zoals de hoofdzaken van het geloof en de wet van de Tien Geboden. Daarom wordt de Schrift een licht of lamp genoemd((*Psalm 119:105 *2 Petrus 1:19)) voor hen bij wie God het verstand opent((*Lucas 14:45)). Maar ze is duister voor de ‘nachtuilen’ en voor al degenen die de god dezer eeuw met blindheid heeft geslagen((*2 Korintiërs 4:3,4)). Voor de uitverkorenen is ze niet altijd helder((*Johannes 16:13)), maar alleen ten dele. Dat heeft enkele redenen: 
 +  - Opdat ze niet op hun verstand vertrouwen, maar door gebeden aan God vragen of ze de Schrift mogen begrijpen. 
 +  - Opdat ze met des te groter ijver worden aangespoord om haar te overdenken. 
 +  - Opdat ze het leerambt zullen waarderen en dus de uitleg van de Schrift nodig hebben((*Spreuken 29:13)), naar het voorbeeld van Christus Zelf((*Lucas 4:17)) en van Filippus((*Handelingen 8:31-35)).
  
-==== 21. Wat is de uitlegging van de Schriften? ====+==== 21. Wat houdt de uitleg van de Schrift in? ====
  
-Het is een verklaring van de rechte, ware??? en grondige zin en  mening van de schriften en een toe-eigening tot het ??? gebruik der gemeente (k). Dewelke door Paulus een profetie (l), en door de uitlegging van Petrus ontbinding genoemd wordt (m???).+Het is een verklaring van de rechtzinnige, ware en fundamentele zin en mening van de Schrift, en een toepassing voor een helder gebruik in de gemeente((*1 Korintiërs 14:4,5,31)). Dit wordt door Paulus profetie genoemd((*Romeinen 12:6,7)) en door Petrus uitlegging genoemd((*2 Petrus 1:20)). Theodoretus zegt in dit verband: “Als Gods Woord op een dwaze en verkeerde manier wordt geïnterpreteerd, is het Gods Woord niet.”
  
-==== 22. Vanwaar zal men de uitleggingen van de schriften nemen? ====+==== 22. Van waaruit moet de uitleg van de Schrift plaatsvinden? ====
  
-Men moet die voortbrengen niet uit een eigenlijk??? (eigenmachtig HA) eigen zin en mening en vooringenomen??? wanen en opinies (n), maar uit de tekst zelf, dat is uit het naarstig aanmerken der dingen die voorgaan en navolgen en uit de overleggingen en het samen ??? van de tekst met andere Schriftplaatsen. Men moet ook niet (zoals Augustinus zegt in zijn boek van de christelijke Leer) een plaats der schrift zo uitleggen, dat ze met vele plaatsen strijdig zij, maar alzo, dat ze daar mee over een komen.+Ieder moet die niet vanuit zijn eigen opvatting en vooropgezette mening((*2 Petrus 1:20)) naar voren schuiven, maar de uitleg moet vanuit de tekst zelf voortkomen. Een bepaalde Schriftplaats moet met aandacht in zijn context geplaatst worden, dus door wat eraan voorafgaat en wat erop volgt. Bovendien moet de desbetreffende plaats met andere plaatsten in de Schrift worden vergeleken. Men moet dus niet, zoals Augustinus ons voorhoudt, een bepaalde plaats in de Schrift zo uitleggen dat ze in strijd is met veel andere plaatsen, maar op een manier die daarmee overeenkomt.
  
-==== 23. Wat moet de regel en richtsnoer zijn van deze uitlegging? ====+==== 23. Wat moet de regel en het richtsnoer zijn voor wat deze uitleg betreft? ====
  
-Daar is een regel, namelijk de rechtzinnigheid van het geloof die niet anders is als een bestendige en gedurige mening van de schriften die in klare Schriftplaatsen uitgelegd is en overeenkomt met de artikelen van het geloof, de tien geboden het gebed des Heren en andere algemene spreuken en bewijsredenen der schriften van een ieder hoofdpunt van de theologie.+Die regel moet genormeerd zijn aan de rechtzinnigheid van het geloof((*Romeinen 12:6)); dat is de blijvende en onveranderlijke mening van de Schrift die in de heldere plaatsen daarvan is uitgelegd en die overeenkomt met de artikelen van het geloof, de Tien Geboden, het gebed des Heren en andere algemene uitspraken en bewijzen uit de Schrift met betrekking tot elk belangrijk punt uit de [Bijbelse] theologie.
  
-==== 24. Wat is het einde of het gebruik van de schriften? ====+==== 24. Wat is het doel in het gebruik van de Schrift? ====
  
-2. Timoteüs 3:16 en 17 "Elk van God ingegeven Schriftwoord is ook nuttig om te onderrichten, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de gerechtigheid, opdat de mens Gods volkomen zij, tot alle goed werk volkomen toegerust".  (let op staat nog een voetnoot in HA???)+Dat wordt uitgedrukt in 2 Timoteüs 3:16, waar we lezen: “Elk van God ingegeven schriftwoord is ook nuttig om te onderrichten, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de gerechtigheid, opdat de mens Gods volkomen zij, tot alle goed werk volkomen toegerust.” En ook tot vertroosting in tegenspoed, zoals in Romeinen 15:4 en 1 Korintiërs 14:3 wordt beklemtoond.
  
-==== 25. Wat moet men antwoorden op de spreuk van Augustinus: ik zou het evangelie niet geloven als mij de autoriteit en aanzien van de kerken niet beweegde? ====+==== 25. Wat moet men zeggen als reactie op de uitspraak van Augustinus: “Ik zou het Evangelie niet geloven, als de autoriteit en het gezag van de Kerk mij daartoe niet aanspoorde”? ====
  
-Dat Augustinus van hem spreekt toen hij nog tot het geloof niet bekeerd was want het is niet een wonder dat diegene die tot het geloof nog niet bekeert zijn door de gezamelijke??? overeenstemming van de gemeente en aanzien des mensen beweegt worden. Zo wil hij dan dat de gemeente is als een aanleiding waardoor wij bereid worden de schriften te geloven.+Augustinus spreekt hierover als hij nog niet tot geloof gekomen en bekeerd is. Het is immers geen wonder dat iemand die nog onbekeerd is, niet tot die overtuiging komt door de gezamenlijke overeenstemming van de gemeente en door het gezag van mensen. Hij wil de gemeente dus zien als een soort “aanjager” waardoor we bereid zijn de Heilige Schrift te geloven.
  
-==== 26. Wat strijdt tegen deze leer van de schrift? ====+==== 26. Wat is in strijd met de leer van de Heilige Schrift? ====
  
-1. De dwaling van de sadduceën die de boeken van Mozes alleen aannemen waaruit het komt dat onze Heere Christus haar dwaling daaruit ook alleen wederlegt, Matteüs 22:31. 2. De dwaling van sommige weder-dopers die het boek van Job verworpen hebben als een verdicht kamer-spel???: van gelijke ook ecclesiastes??? van de Prediker, en het Hooglied van Salamo. alsof in het ene een Epicurische zorgeloze leer geleerd wordt en in het andere een ??? Minne-brief geschreven werd: daar nochtans in het begin en in het laatst van het boek Job, zijn vaderland en zijn conditie of gelegenheid wordt beschreven en hij ??? of bijgebracht wordt. Ezechiël 14:14, Jacobus 5:11, 1 Korintiërs 3:19. En de Prediker afrader??? van alle wellustigheid, dewijl hij dat alles voor ijdelheid houdt en degenen voor dwaas veroordeelt die zich daarop verlaten, en in tegendeel alle gelukzaligheid stelt in de vreze Gods en het onderhouden van Zijn geboden. Capitel 1:2, 7:3, 8:12, 11:9 en 12 voorgaans. En in Cap. 3:19 spreekt hij niet van de onsterfelijkheid der zielen naar zijn eigen gevoelen maar naar het oordeel van het verdorven verstand van het menselijk vernuft. Zo ook in het Hooglied van Salamo gesproken wordt van de dochter van Farao, of van enige Sunamitische deerne, zo zouden de gelijkenissen die men leest in Cap. 4:1 en 7:2 zeer ongerijmt en wanschapen??? zijn. En ofschoon Gods naam in het gehele boek niet wordt uitgedrukt, zo staan daar nochtans zodanige namen in die van een waarde zijn en alzo wel met die zaak overeenkomen als van broeder, vriend, bruidegom, beminde, opdat het kennelijk ware dat hier beschreven wordt de geestelijke of verborgen bruid van Salamo, dat is de kerk of de gemeente van Christus. 3. De ketterij  van Manicheus, Valentinus, Mation en andere die ontkennen dat de schriften van het oude testament van de Heilige Geest ingegeven is en van andere die enige boeken en schriften van de schriftuur verwerpen. 4. De dwaling van de papisten die menigerlei is: Want zij willen dat de authoriteit, macht en zekerheid van de schriften hangt aan het besluit en de bepalingen van de kerk. Dat de schriften niet authentiek is dan door de macht van de gemeente: noch dat men niet verzekert kan zijn dat de schriften van God gekomen is dan uit het getuigenis van de kerk of de gemeente, welke dwaling heel ongerijmt is: want zo de waarheid, het oordeel en goeddunken van de mensen onderworpen wordt, zo worden de conciëntien en gewissen??? onzeker gemaakt van haar zaligheid. En dezelfde dwaling wordt door het getuigenis van de apostel wederlegt; Efeziërs 2:20. Daar zegt de apostel dat de gemeente steunt en getimmerd is op het fundament van de apostelen en de profeten, welk fundament hij noemt niet de personen der profeten maar haar leer. Want alhoewel de gemeente door haar oordeel de schriften voorgoed kent en aanneemt, nochtans maakt zij ze uit onzekerheid??? en twijfelachtigheid??? niet zeker en geloofwaardig, maar zij onderschrijft door haar stem de waarheid Gods en eert ze als zijnde van God gekomen. Ten andere zo houden zij de apocriefe boeken voor regel: zeggen dat de schriften onvolkomen en duister is, en dat het lezen van de schrift voor de gemeente schadelijk is en een oorzaak van twist, dat de verschillen uit de schriften alleen niet kunnen geoordeelt of verricht worden dat ze een wassen-neus heeft: zij houden staande dat de paus van Rome alleen het recht heeft de schrift uit te leggen: Zij houden de schriften der vaderen, bisschoppen en concilies in even grote waarde als de schrift en stellen ze in een ???: zij ontnemen de leken de testament-brief van haar Vader en zenden haar tot de stomme beelden als de boeken der leken tegen het gebod van Christus, Johannes 5:39; "%%Gij onderzoekt de Schriften, want gij meent daarin eeuwig leven te hebben, en deze zijn het, welke van Mij getuigen". Ten laatsten zo houden zij de oude latijnse overzettingen voor authentiek en geloofwaardig.+  - De dwaling van de sadduceeën, die alleen de boeken van Mozes voor wáár aannamen. Zo komt het dat de Here Christus hun dwalingen ook alleen daaruit weerlegt.((*Matteüs 22:31,32)) 
 +  - De dwaling van sommige wederdopers, die het boek Job verworpen hebben als een verzonnen toneelstuk. Diezelfde afwijzing is er bij hen ook ten aanzien van het boek Prediker en het Hooglied van Salomo. In het ene wordt [volgens hen] de zorgeloze leer van de Epicureërs gebracht en het andere is [naar hun mening] een lichtzinnige liefdesbrief. Het is echter zo dat aan het begin en het eind van het boek Job het land waar hij woonde en de positie die hij innam geschreven wordt; en ook wordt hij ter sprake gebracht in Ezechiël 14:14 en Jakobus 5:11. Bovendien geeft Prediker de raad om af te zien van alle ijdelheid en wellust, want hij veroordeelt degenen die daarop vertrouwen als dwazen. Daartegenover geeft hij aan dat alle gelukzaligheid te vinden is in het vrezen van de Heere en het onderhouden van Zijn geboden.((*Prediker 1:2 *Prediker 7:3 *Prediker 8:12 *Prediker 11:9 *Prediker 12)) In Prediker 3:19 spreekt hij niet over de onsterfelijkheid van de zielen naar wat zijn eigen gevoelen daarover is, maar geeft hij de mening weer van het verdorven verstand en het menselijk vernuft. Wat het Hooglied betreft, zouden de vergelijkingen die men leest in hoofdstuk ~Hooglied 4:1 en ~Hooglied 7:2 heel vreemd en ongepast zijn als die zouden slaan op de dochter van de farao of het een of andere Sunamitische meisje. In het hele boekje wordt Gods Naam niet gebruikt, maar toch worden er namen gebruikt die daarmee geheel in overeenstemming zijn, zoals broeder, vriend, bruidegom en beminde. Het is duidelijk dat hier geschreven wordt over de geestelijke of verborgen bruid van Salomo, dat wil zeggen: de gemeente van Christus. 
 +  - De ketterij van Mani, Valentinus, Marcion en anderen die ontkennen dat de geschriften van het Oude en Nieuwe Testament door de Heilige Geest is geïnspireerd; en de mening van anderen die enkele boeken en geschriften uit de Schrift verwerpen. 
 +  - De vele dwalingen van de pausgezinden. Zij willen de autoriteit, het gezag en de betrouwbaarheid van de Schrift afhankelijk maken van het besluit en de nadere bepalingen daarover van de kerk. Ze zijn van mening dat de Schrift alleen maar betrouwbaar en van God gekomen kan zijn dan op het gezag en vanuit het getuigenis van de kerk. Die dwaling is wel heel vreemd, want op deze manier wordt de waarheid aan het oordeel en het goeddunken van mensen onderworpen. Zo worden de gewetens juist onzeker gemaakt ten aanzien van hun zaligheid. Bovendien wordt deze dwaling door het getuigenis van de apostel weersproken in Efeziërs 2:20, waar hij zegt dat de gemeente gebouwd en bevestigd is op het fundament van de apostelen en profeten. En dan bedoelt hij met dat fundament niet de personen van de profeten, maar hun leer. Het is wel zo dat de kerk door haar getuigenis de Schrift voor goed kent en aanneemt, maar daardoor maakt ze die van onzeker en twijfelachtig niet tot iets wat wel zeker en geloofwaardig is! Nee, ze onderschrijft door haar stem juist de waarheid van God en eert de Schrift door te zeggen dat die vanuit God tot ons] is gekomen. 
 +  - Vervolgens houden ze de apocriefe boeken voor canoniek. Ze beweren ook dat de Schrift onvolkomen en duister is en dat het lezen door de gemeente schade met zich meebrengt en een oorzaak van twist is. Ze zeggen ook dat de onderlinge verschillen in de Schrift niet door haarzelf kan worden beoordeeld en het resultaat daarvan alleen maar een wassen neus is. Ze houden dan ook staande dat alleen de paus van Rome de bevoegdheid heeft om de Schrift uit te leggen. Bovendien stellen ze dat de geschriften van de kerkvaders en de [vroegere] bisschoppen en ook de uitspraken van de concilies van even grote waarde zijn als de Schrift, waarmee ze die met haar op één lijn stellen. Zo ontnemen ze aan de “leken” het testament van hun [hemelse] Vaderen sturen die naar de “stomme beelden” als “boeken van de leken” – iets wat ingaat tegen het gebod van Christus in Johannes 5:39: “Onderzoekt de Schriften”. 
 +  - Ten slotte houden ze de oude Latijnse vertaling [de Vulgaat] voor authentiek en geloofwaardig.

Paginahulpmiddelen